تربیت فرزند به‌ویژه در مواجهه با رفتارهای چالش‌برانگیز، می‌تواند فشار و استرس زیادی به والدین وارد کند.
یکی از مهم‌ترین وظایف والدین، حفظ آرامش و مدیریت خشم در مقابل رفتارهای کودک است.
این امر به‌ویژه زمانی که فرزندتان به طور مکرر در حال آزمایش کردن مرزهای شماست، به چالشی جدی تبدیل می‌شود.
آموزش کنترل خشم به والدین، نقش کلیدی در تقویت روابط خانوادگی و ارتقاء سلامت روانی کل خانواده دارد.
بنابراین دانستن اینکه چگونه خشم خود را در برابر کودکان کنترل کنیم، می‌تواند تأثیر زیادی بر بهبود کیفیت زندگی خانوادگی داشته باشد.
جهت آشنایی با روش‌های اصولی تربیت فرزندانتان می‌توانید روی دکمه زیر کلیک کنید:
از طرفی بهبود روابط خانوادگی فقط وابسته به رفتارهای والدین نیست و کودکان نیز باید بتوانند خشم خود را کنترل کنند.
در این مقاله، روش های موثر برای کنترل خشم والدین را بررسی خواهیم کرد تا به شما کمک کنیم که مدیریت خشم به کودکان را به شیوه‌ای مثبت و کارآمد انجام دهید.
چگونه آرامشم را در قبال فرزندم حفظ کنم؟
آموزش کنترل خشم به والدین (روش‌های بلند مدت)
چه کارهایی را نباید در هنگام عصبانیت انجام دهیم؟
جمع‌بندی: آیا والدین می‌توانند خشم خود را در برابر کودک کنترل کنند؟
تربیت فرزند با چالش‌های خاص خود همراه است و حفظ آرامش در برابر رفتارهای کودک، یکی از مهم‌ترین وظایف والدین به شمار می‌رود.
راهکارهایی را برای حفظ آرامش در مواجهه با کودکان در قسمت زیر ارائه می‌دهیم که به بهبود روابط و تقویت ارتباطات خانوادگی کمک می‌کنند:
این موارد به شما کمک می‌کنند تا در برخورد با کودک آرام‌تر باشید و با نگاهی همه‌جانبه با او رفتار کنید.
اما گاهی اوقات ممکن است نتوانید آرامش خود را حفظ کنید در این حالت باید چه کار کرد؟
در این حالت باید بتوانید خشم خود را مدیریت کنید.
به همین منظور در راستای آموزش کنترل خشم به والدین، موثرترین راهکارها را در ادامه بررسی خواهیم کرد.
حال که با راهکارهای حفظ آرامش آشنا شدیم، باید یاد بگیریم که چگونه در برابر کودکان خشم خود را کنترل کنیم.
به همین دلیل در ادامه، روش های موثر برای کنترل خشم والدین را معرفی و بررسی می‌کنیم:
همه‌ی ما خشم را تجربه می‌کنیم اما زمانی که به خشم خود قدرت می‌دهیم، هورمون‌ها شروع به ترشح می‌کنند، ماهیچه‌ها منقبض می‌شوند، ضربان قلب بالا می‌رود و تنفس سریع‌تر و کوتاه‌تر می‌شود.
در این زمان است که آرام ماندن، غیرممکن به نظر می‌رسد.
بنابراین باید با خود پیمان ببندید که در این زمان، نه کودک را کتک بزنید، نه تهدید کنید و نه ناسزا بگویید.
حتی فریاد زدن نیز مجاز نیست.
با عصبانیت، نه‌تنها به کودک خود آسیب می‌زنید بلکه عصبانی بودن را نیز به او می‌آموزید.
وقتی عصبانی هستید و درست رفتار می‌کنید، فرزندتان متوجه خشم شما می‌شود و با کنترل خشم، درست رفتار کردن را به او می‌آموزید.
زمانی که خشمگین هستید و ضربان قلبتان افزایش یافته است، مغزتان در حالت جنگ و گریز قرار دارد.
در این حالت، نمی‌توانید درست فکر کنید و تصمیم بگیرید.
در چنین حالتی بهتر است به دستشویی یا آشپزخانه بروید و صورتتان را آب بزنید.
اگر فرزندتان به دنبال شما آمد، بدون داد و فریاد بگویید که: “من الآن عصبانی هستم و زمان لازم دارم تا آرام شوم. بعداً حرف می‌زنیم.”
نگران این نباشید که زمان را برای تربیت فرزندتان از دست داده‌اید و نتوانسته‌اید در زمان انجام کار اشتباه به او یاد دهید که کارش درست نبوده است.
بدانید که فرزندتان به دقت رفتار شما را زیر نظر دارد و با این روش، به او درس‌های مهمی درباره مدیریت احساسات و آرامش می‌آموزید.
به منظور اینکه خشم و عصبانیت را از بدن تخلیه کنید، می‌توانید کارهای زیر را انجام دهید:
تحقیقات نشان می‌دهند که برداشت ما از یک حادثه، تأثیر مستقیم بر فعالیت مغز ما می‌گذارد.
بنابراین اگر با خود بگویید که فرزندتان لوس و ننر شده و نمی‌تواند در آینده زندگی سالمی داشته باشد، حتماً عصبانی‌تر می‌شوید.
اما حقیقت این است که فرزندتان درد می‌کشد و این درد را با رفتارش به شما نشان می‌دهد.
پس باید به خود یادآوری کنید که:
می‌توانید این جملات را روی کاغذ بنویسید و در جای مناسبی قرار دهید تا در مقابل چشمتان باشد یا هر روز آن را مرور کنید.
ما مسئول خشم خود نیستیم اما زمانی که به آن پَروبال می‌دهیم، در مقابل رفتار و گفتار خود مسئول هستیم.
خشم ما، می‌تواند درسی باارزش درباره‌ی خودمان به ما بیاموزد اما رفتار بر پایه‌ی خشم، نتیجه‌ی ارزشمندی به دنبال ندارد.
بنابراین آگاه باشید که در زمان عصبانیت، رفتار کودکتان تنها یک بهانه برای خشم شما است.
پس باید از خود بپرسید که واقعاً از چه چیزی عصبانی هستید؟ آیا مشکلی در زندگی دارید؟
آیا نیاز است زندگی‌تان تغییر کند؟ گاهی شما باید تغییر کنید تا رفتار فرزندتان نیز تغییر یابد.
گاهی خشم شما از همسر، کارفرما یا یکی از اعضای فامیل است.
گاهی خستگی و کم‌خوابی، دلیل خشم شما است.
گاهی این خشم، سال‌ها همراه شما بوده است و حال آن را سر فرزندتان خالی می‌کنید.
پس باید ریشه‌ی خشم خود را پیدا و برای درمان آن اقدام کنید.
از آنجایی که ذهن و بدن در هم تنیده هستند و یکی بر دیگری تأثیر می‌گذارد، می‌توانید از یکسری روش های موثر برای کنترل خشم والدین استفاده کنید که مستقیماً بدن شما را در شرایط تنش‌زا آرام کنند.
این تکنیک‌ها شامل موارد زیر هستند،
انجام ورزش روزانه، باعث ترشح سروتونین در بدن می‌شود و به تنظیم خلق‌وخو کمک می‌کند.
شمارش 1 تا 10 و بالعکس نیز به شما زمان می‌دهد تا آرام شوید زیرا زمان بین اوج عصبانیت تا فروکش کردن آن، 90 ثانیه طول می‌کشد.
در هر لحظه، به حواس پنج‌گانه‌ی خود توجه کنید و هر فعالیت را بر اساس این حواس انجام دهید.
پس همه‌ی کارهای خود را با تمرکز انجام دهید مثلاً:
این توجه به حواس پنج‌گانه، کمک می‌کند تا نشخوار فکری و ازدحام افکار کاهش یابد و آرامش بیشتری پیدا کنید.
از این طریق می‌توانید از حواس پنج‌گانه‌تان به‌طور متمرکز لذت ببرید.
اگر می‌خواهید این حواس را تقویت کنید، می‌توانید آشپزی کنید.
در حین آشپزی، سعی کنید همه‌ی حواس خود ازجمله حس بویایی، چشایی، دیداری، شنیداری و لامسه را درگیر کنید.
مثلاً زمانی که رنگ‌ها را با هم ترکیب می‌کنید، حس دیداری و هنگام سرخ کردن مواد، حس شنیداری را فعال کنید.
همچنین هنگام خرد کردن مواد، حس لامسه و هنگام طبخ غذا، حس بویایی و زمان چشیدن غذا، حس چشایی را درگیر کنید.
سعی کنید بر هر یک از این حواس، متمرکز شوید و آن‌ها را با تمام وجود احساس کنید به طوری که کل ذهنتان درگیر این حواس پنج‌گانه باشد.
مواردی که برای آموزش کنترل خشم به والدین در این بخش ذکر کردیم برای کنترل خشم در لحظه و به‌صورت کوتاه‌مدت مناسب هستند.
اما اگر می‌خواهید به طور دائم کنترل خشم را در دست داشته باشید، بهتر است با روش‌های بلند مدتی که در ادامه ذکر می‌کنیم نیز آشنا شوید.
روش‌های بلند مدت برای کنترل خشم، به شما کمک می‌کنند تا آستانه‌ی تحمل بالاتری داشته باشید.
در حقیقت این شیوه‌ها باعث می‌شوند قبل از اینکه وارد موقعیت خشم برانگیز شوید، بتوانید خشم خود را کنترل کنید.
ضمن اینکه با تکرار مستمر آن‌ها، در موقعیت‌های این چنینی قادر خواهید بود که خشم خود را کاملاً خنثی کنید و درگیر آن شرایط نشوید.
به همین دلیل در ادامه قرار است موثرترین شیوه‌های کنترل خشم برای طولانی مدت را معرفی و بررسی کنیم
یکی از موثرترین روش‌ها برای کنترل خشم در طولانی‌مدت، انجام ورزش‌های هوازی است.
این نوع ورزش‌ها شامل فعالیت‌هایی هستند که فرد در آن‌ها برای مدت‌زمان نسبتاً طولانی، فعالیت بدنی منظم و پیوسته‌ای انجام می‌دهد.
در این فعالیت‌ها، ضربان قلب و تنفس به تدریج افزایش می‌یابد و در برخی موارد، به حداکثر میزان خود می‌رسد.
مثال‌هایی از ورزش‌های هوازی شامل دویدن، شنا، دوچرخه‌سواری، راه رفتن سریع و کوهنوردی است.
اختصاص دادن بخشی از زمان زندگی به فعالیت‌های تفریحی، نقش مهمی در بهداشت روانی دارد.
گذراندن اوقات فراغت در کنار فعالیت‌های ورزشی، به طور قطع به بهبود سلامت روانی و جسمانی کمک می‌کند و باعث می‌شود بتوانید افسار خشم را در کنترل خود نگه دارید
یکی از ویژگی‌های هیجان، نشانه‌های فیزیولوژیک و جسمانی آن است.
اگر به این نشانه‌ها توجه کنید و تنش‌ها و نشانه‌های غیرطبیعی هیجان را برطرف کنید، می‌توانید هیجان را بهتر کنترل کنید.
با تمرین آرمیدگی یا ریلکسیشن (Relaxation)، کم کم یاد می‌گیرید که ضربان قلب، تنفس و انقباض عضلات خود را کاهش دهید.
آرمیدگی به معنای کاهش تنش‌های فیزیکی و ذهنی است و شامل تکنیک‌هایی مثل ذهن‌آگاهی، مدیتیشن، تنفس عمیق و کشش عضلات می‌شود.
یکی از بزرگ‌ترین مزایای آرمیدگی، این است که به شما کمک می‌کند تا با موقعیت‌های خشم‌آلود بهتر کنار بیایید.
پیش‌بینی خطرات و مشکلات آینده، یکی دیگر از روش‌های مؤثر برای کنترل خشم در طولانی‌مدت است.
با استفاده از تجربه و آموزش، ما یاد گرفته‌ایم که چگونه از موقعیت‌های خطرناک اجتناب کنیم.
به عنوان مثال اگر شنا بلد نباشیم، آب‌تنی در مناطق عمیق دریا می‌تواند خطرناک باشد. یا اگر شیء رسانا را در پریز برق فرو کنیم، دچار برق‌گرفتگی خواهیم شد.
با پیش‌بینی چنین خطراتی، می‌توانیم از قرار گرفتن در موقعیت‌های خشم‌آلود جلوگیری و آمادگی لازم برای مواجهه با آن‌ها را پیدا کنیم.
یکی از راه‌های پیش‌بینی، شناسایی وضعیت‌های جسمانی است که می‌تواند از نشانه‌های خشم و عصبانیت باشد.
این وضعیت‌ها شامل موارد زیر هستند:
ذهن‌آگاهی، یکی از روش های موثر برای کنترل خشم والدین است. با کمک این مهارت، والدین یاد می‌گیرند که:
برای اینکه والدین بتوانند فرزندپروری خوبی داشته باشند، ابتدا باید توانایی کنترل احساسات و دوست داشتن خود را پیدا کنند.
چرا که دید مثبت به خود و آگاهی از احساسات در موقعیت‌های خشم و عصبانیت ضروری است.
اغلب والدین به خاطر استرس و اضطراب‌های روزمره، احساسات ناخوشایند زیادی را تجربه می‌کنند.
این مسئله به دلیل این است که نمی‌توانند در لحظه زندگی کنند و کل توجهشان به گذشته یا آینده است. بنابراین آن‌ها نمی‌توانند با کودک خود به درستی برخورد کنند.
با تکرار و تمرین ذهن‌آگاهی، والدین یاد می‌گیرند که چطور از لحظه‌ای که در آن قرار دارند، بیشترین لذت را ببرند.
ذهن‌آگاهی یعنی در لحظه بودن و افکار، احساسات و حواس پنج‌گانه‌ی خود را متمرکز کردن.
ذهن‌آگاهی به شما کمک می‌کند تا از شرایط خوشایند، بیشترین بهره را ببرید و در وضعیت‌های ناخوشایند، دقیق‌تر رفتار کنید.
اگر بخواهیم دقیق‌تر بگوییم، ذهن آگاهی به شما کمک می‌کند تا:
یکی از مهم‌ترین تکنیک‌های ذهن‌آگاهی، خود مشاهده‌گری است. در این تکنیک، باید دائماً در حال مشاهده‌ی خود، افکار و احساسات و موقعیتی که در آن قرار دارید، باشید.
برای شروع خود مشاهده‌گری، می‌توانید یک دفترچه تهیه کنید و وقایع و احساسات خود را با جزئیات در آن یادداشت کنید.
این کار به شما کمک می‌کند تا بهتر بفهمید چرا ناراحت یا عصبانی هستید و چه عواملی بر احساسات شما تأثیر می‌گذارند.
درنهایت، این تکنیک‌ها به شما کمک می‌کنند تا خود و فرزندتان را بهتر بپذیرید و از سرزنش و مقایسه خودداری کنید.
حواس‌پرتی، زمانی اتفاق می‌افتد که تمرکز ما از موضوع اصلی منحرف و به مسائل فرعی معطوف می‌شود.
یکی از مثال‌های رایج حواس‌پرتی، در کلاس درس یا هنگام مطالعه است که احتمالاً آن را تجربه کرده‌اید.
برای فعالیت‌هایی مانند یادگیری و برقراری ارتباط، تمرکز بر موضوع اصلی بسیار مهم است.
باید در کلاس به مباحث مربوطه توجه و مطالب مرتبط را مطالعه کنید تا به درک کافی از موضوع برسید.
وقتی توجه ما در هنگام خشم به مسائل حاشیه‌ای جلب می‌شود، ذهن از شدت خشم می‌کاهد و به این ترتیب کمتر روی آن تمرکز می‌کند.
به همین دلیل یکی از روش های موثر برای کنترل خشم والدین، حواس‌پرتی است.
در ادامه، چند نمونه از روش‌هایی که می‌توانید برای پرت کردن حواس خود از آن‌ها استفاده کنید را بررسی خواهیم کرد:
شمردن اعداد به تمرکز نیاز دارد و می‌تواند حواس ما را از موقعیت‌های خشم‌آلود منحرف کند و به کاهش خشم کمک کند.
حفظ و مرور شعرها، می‌تواند حواس را از خشم دور کند.
مرور یک شعر در ذهن، به تمرکز نیاز دارد و به این ترتیب افکار مرتبط با خشم کاهش می‌یابد.
پس سعی کنید در زمان‌های فراغت خود کمی شعر حفظ کنید تا در هنگام عصبانیت، حواس شما را پرت کند.
به یاد آوردن خاطرات خوشایند مانند تعطیلات، جشن‌ها یا مناظر زیبا می‌تواند احساس آرامش ایجاد کند و بر مدار مغزی خشم تأثیر منفی بگذارد.
خندیدن و یادآوری لطیفه‌ها، می‌تواند به کاهش خشم کمک کند. خنده، احساسی مثبت و خوشایند ایجاد می‌کند که تأثیر منفی خشم را تا حدود زیادی کاهش دهد.
تمرکز نکردن نیز نوعی تمرین ذهنی است که به توجه نیاز دارد.
این روش شامل عدم توجه به هیچ تصویر یا محتوای ذهنی است که می‌تواند به حواس‌پرتی از خشم و کاهش شدت آن کمک کند
با استفاده از این تکنیک‌ها، می‌توانید حواس خود را از موقعیت‌های خشم‌آلود منحرف کنید و توانایی خود را در کنترل خشم بهبود بخشید.
حال در ادامه به بررسی اعمال و رفتاری می‌پردازیم که باید در هنگام عصبانیت از انجام آن‌ها اجتناب کنید.
در هنگام عصبانی شدن، یکسری کارها وجود دارد که با انجام دادن آن‌ها، هم خشم خود را افزایش می‌دهید و هم ممکن است به روحیات کودک آسیب جدی وارد کنید.
به همین دلیل در این بخش به معرفی کارهایی می‌پردازیم که نباید در هنگام عصبانی شدن انجام دهید:
شاید با پس‌گردنی یا سیلی زدن به کودک، خشم شما برای مدتی فروکش کند اما همه‌ی چیزهای خوبی که در کودک خود ساخته‌اید را ویران می‌کنید.
پس به هیچ وجه و در هیچ شرایطی، کودک را تنبیه فیزیکی نکنید.
برای اینکه درباره‌ی تنبیه فیزیکی کودک و عوارض آن بیشتر بدانید، توصیه می‌کنیم حتماً مقاله‌ی “تنبیه کودک از نظر روانشناسی” را مطالعه کنید
بیشتر تهدیدهای ما برای ایجاد هراس و وحشت در کودک هستند و معمولاً منطقی و منصفانه نیستند.
بعضی از تهدیدها از طرف والدین مثل مواردی که در ادامه ذکر می‌کنیم، می‌توانند باعث ایجاد یک اضطراب و وحشت همیشگی در کودکان شوند:
معمولاً همه‌ی این تهدیدها در حد حرف باقی می‌مانند اما باعث می‌شوند که کودکتان، اعتمادش را به شما از دست دهد.
متأسفانه در حال حاضر داد زدن، جای کمربند را در تربیت کودکان گرفته است.
والدین با داد زدن، فقط کودکانی درمانده و مستأصل را تربیت می‌کنند.
به جای داد زدن که شما را عصبانی‌تر می‌کند، با صدای آرام حرف بزنید تا احساس آرامش کنید.
به یاد داشته باشید که شما، الگوی فرزندتان هستید و با داد زدن، فقط به او یاد می‌دهید که او نیز در هنگام عصبانیت و یا بیان خواسته‌هایش به جیغ و داد متوسل شود.
اگر پیش از این سر کودک خود داد می‌زدید، احتمالاً شاهد این هستید که کودک شما نیز به جیغ زدن روی آورده است.
اگر نمی‌دانید که چطور این وضعیت را مدیریت کنید، پیشنهاد می‌کنیم مطلب “علت جیغ زدن کودک” را مطالعه کنید و با راهکارهای حل این وضعیت آشنا شوید
بیشتر افراد اعتقاد دارند که باید خشم خود را نشان دهند تا به آرامش برسند.
اما تحقیقات نشان می‌دهد زمانی که خشم خود را نشان می‌دهید، عصبانی‌تر می‌شوید. چرا؟
زیرا حق را به خود می‌دهید و طرف مقابل را خطاکار می‌بینید و این تصور، شما را عصبانی‌تر می‌کند.
دانشمندان در یک تحقیق، دانشجوهای یک کلاس را به سه گروه تقسیم‌بندی کردند و از آن‌ها خواستند مقاله‌ای کوتاه بنویسند.
بعد از تحویل مقاله‌ها، استاد تک به تک با دانشجوها مصاحبه کرد و به هر دانشجو گفت که مقاله‌ی او افتضاح بوده است و به درد نمی‌خورد تا بتواند دانشجو را عصبانی کند.
سپس از دسته‌ی اول دانشجوهای عصبانی، خواسته شد تا در یک اتاق ساکت تنها بنشینند.
از دسته‌ی دوم خواسته شد تا به اتاق دیگری بروند و خشم خود را با فریاد و مشت زدن به یک کیسه بوکس خالی کنند.
از دسته‌ی سوم خواسته شد در حالی که چهره‌ی استاد را مجسم می‌کنند، به کیسه بوکس مشت بزنند.
دانشمندان مطمئن بودند که گروه سوم، آرامش بهتری را احساس می‌کنند چرا که خشم خود را تخلیه کرده‌اند.
در ادامه دانشمندان برای اینکه به نتیجه‌ی تحقیق پی ببرند، مجدداً دانشجوها را سر کلاس جمع کردند و استاد از آن‌ها خواست تا احساسات خود را نسبت به او بیان کنند.
مشخص شد که دسته سوم که در ذهن خود با استاد جنگیده بودند، بلندتر فریاد می‌زدند و عصبانیت بیشتری را ابراز می‌کردند.
دسته‌ی دوم که فقط به کیسه بوکس مشت زده بودند در مقایسه با گروه قبل، خشم کمتری داشتند.
دسته‌ی اول که در اتاق ساکت نشسته بودند، کمترین خشم را نسبت به سایرین داشتند.
مشاهده می‌کنید که پَروبال دادن به خشم، فقط باعث تشدید آن می‌شود.
پس در هنگام عصبانیت، 2 دقیقه سکوت کنید. با این سکوت به خود اجازه می‌دهید که قضایا را به‌صورت منطقی ببینید و بررسی کنید.
مغز نیز از حالت جنگ و گریز خارج می‌شود و به حالت منطقی بازمی‌گردد.
کنترل خشم و حفظ آرامش در برابر کودکان، نیازمند تلاش مستمر و تمرین است.
روش‌های موثر برای کنترل خشم والدین ازجمله مدیریت عواطف، تمرین ذهن‌آگاهی و تکنیک‌های آرامش‌بخش، می‌توانند به والدین کمک کنند تا به بهترین نحو ممکن با رفتارهای چالش‌برانگیز کودک خود برخورد کنند.
با یادگیری و به‌کارگیری این تکنیک‌ها، والدین قادر خواهند بود تا خشم خود را به طور مؤثر مدیریت و با آرامش و دلسوزی بیشتری با فرزندان خود رفتار کنند.
پس بهتر است از انواع آموزش کنترل خشم به والدین کمک بگیرید تا بتوانید روابط خانوادگی خود را بهبود بخشید.
با این آموزش‌ها، می‌توانید محیطی آرام و مثبت برای تربیت فرزندتان ایجاد کنید.
در انتها باید بدانید خالی کردن عصبانیت بر سر کودک، می‌تواند آسیب جدی به دلبستگی او وارد کند.
اگر درباره‌ی اهمیت دلبستگی در کودک اطلاعی ندارید، پیشنهاد می‌کنیم مقاله‌ی “ایجاد دلبستگی ایمن در کودک” را از دست ندهید.
زهرا قانع، روان درمانگر، روانشناس و مشاور کودک، دارای مدرک کارشناسی ارشد روانشناسی تربیتی از دانشگاه تهران.
زهرا قانع، روان درمانگر، روانشناس و مشاور کودک، دارای مدرک کارشناسی ارشد روانشناسی تربیتی از دانشگاه تهران.
دوره ی جامع فرزند پروری شاه کلید، آموزش لحظه به لحظه رفتار با کودک از بدو تولد تا ده سالگی را به شما آموزش می دهد. این دوره خصوصیات زیر را دارد:
