جیغ زدن کودک، یکی از رفتارهایی است که معمولاً والدین را با چالش جدی روبه‌رو می‌کند.
به طور کلی علت جیغ زدن کودکان، می‌تواند دلایل مختلفی ازجمله موارد زیر را داشته باشد:
در صورتی که علت جیغ زدن کودکان مشخص شود، آرام کردن کودک و مقابله با رفتار او راحت‌تر است.
بنابراین سعی کنید در این موقعیت آرام باشید و درک کنید که نیاز کودک در حال حاضر چیست و چرا جیغ می‌زند؟
سپس با استفاده از راهکارهایی که در ادامه خواهیم گفت، می‌توانید از جیغ زدن کودکان در شرایط مختلف جلوگیری کنید و یا این رفتار را کاهش دهید پس همراه ما باشید.
برای شناخت علل رفتارهای مختلف کودک در شرایط متفاوت، می‌توانید روی دکمه زیر کلید کنید:
حتماً شما هم با جیغ کشیدن زیاد کودک نگران شده‌اید و از خود پرسیده‌اید که: «چرا کودک من جیغ می زند؟»
در حقیقت جیغ زدن کودک تازه متولد شده و زیر دو سال، معمولاً امری عادی است. چرا؟
زیرا علت جیغ زدن کودکان تا 3 سالگی، غالباً این است که آنها هنوز قادر به بیان خواسته‌هایشان با کلمات نیستند و از جیغ زدن برای ابراز نیازها و احساسات خود استفاده می‌کنند.
به بیان دیگر یکی از مهم‌ترین علل جیغ زدن کودکان نوپا، این است که می‌خواهند با محیط اطراف ارتباط برقرار کنند.
اما اغلب به دلیل مهارت‌های حرکتی محدود، توانایی‌های شناختی و مهارت‌های زبانی توسعه نیافته، نمی‌توانند این تعامل با محیط را ایجاد کنند.
این شکاف بین خواسته‌ها و توانایی کودکان، ممکن است منجر به نااُمیدی شود و به‌صورت جیغ زدن بروز پیدا کند.
با این حال علت جیغ زدن کودک، فقط مربوط به این مورد نیست و ممکن است به نیاز کودک برای توجه و ارتباط عاطفی نیز مرتبط باشد.
کودکان نوپا در مرحله‌ی برقراری پیوندهای عاطفی با مراقبان خود قرار دارند و به همین دلیل به دنبال جلب توجه، آرامش و اطمینان هستند.
اما وقتی این نیاز عاطفی به هر دلیلی برآورده نمی‌شود، کودک احساس ناامنی می‌کند و به این دلیل که مهارت‌های مختلف او هنوز در حال رشد است و نمی‌تواند از آنها استفاده کند، شروع به جیغ زدن می‌کند.
از طرفی این امکان وجود دارد علت جیغ زدن کودکان، به موارد قبلی مربوط نباشد و به مشکلات فیزیکی و پزشکی او مانند دندان درد، عفونت گوش و یا سایر موارد مرتبط باشد.
همچنین ممکن است کودک شما جیغ و داد کند، چون خوشحال است و می‌خواهد شادی خود را با جیغ زدن بیان کند.
کودکان زیر 2 سال به دلیل اینکه به دنبال کشف هستند، اغلب می‌خواهند در محیط بچرخند یا به وسایل مختلف دست بزنند و به طبع یکسری شرایط وجود دارد که ممکن است برای آنها آسیب‌زا باشد.
به همین دلیل با ممانعت و مخالفت والدین روبه‌رو می‌شوند.
در همین راستا احساسات ناخوشایندی که به دلیل محدودیت‌گذاری والدین بروز پیدا می‌کند را با جیغ زدن ابراز می‌کنند.
همچنین هر مورد دیگری که باعث ایجاد احساسات ناخوشایند در آنها می‌شود را با جیغ زدن بروز می‌دهند. چرا؟
زیرا کودکان در این سن، هنوز ابراز احساسات و هیجانات را به روش صحیح بلد نیستند و با تنها ابزاری که در اختیار دارند مثل جیغ زدن، این احساسات را بیان می‌کنند.
مورد دیگری که ممکن است کودک را به سمت جیغ کشیدن ببرد، این است که نیازهای جسمی و روانی او به‌خوبی برطرف نمی‌شود.
نیازهای جسمی کودک شامل خواب، گرسنگی و تشنگی است که کودک برای بیان آنها به جیغ زدن روی می‌آورد.
نیازهای روانی کودک شامل 5 نیاز اساسی زیر است که در صورت برطرف نشدن اصولی آنها، ممکن است کودک به سمت جیغ زدن برود:
هریک از این نیازها این به شیوه‌ای خاص پاسخ داده می‌شوند.
آشنایی با نحوه صحیح برآورده کردن آنها می‌تواند در کنترل رفتارهای کودک بسیار مؤثر باشد.
چنانچه مایل به کسب اطلاعات بیشتری هستید می‌توانید به دوره تربیت کودک (دوره جامع شاه کلید پلاس) مراجعه کنید.
همانطور که می‌دانید در حالت کلی نمی‌توان گفت یک ترفند خاص برای آرام شدن کودک وجود دارد اما می‌توانید کودک را با استفاده از برخی راهکارها آرام کنید که در ادامه به بررسی آنها می‌پردازیم.
اگر جیغ زدن کودک به دلایل پزشکی و جسمی بود، باید او را تحت مراقبت‌های پزشکی لازم قرار دهید.
اما در صورتی که جیغ زدن فرزندتان مربوط به مشکل جسمی نبود و همچنان ادامه داشت، می‌توانید کودک را با کمک راه‌حل‌های زیر آرام کنید:
مهم نیست که صدای جیغ فرزندتان چقدر بلند باشد، سعی کنید آرامش خود را حفظ کنید و نسبت به جیغ زدن او واکنش سریع همراه با عصبانیت نشان ندهید.
سعی کنید با صدایی آرام و خنثی و به دور از خشم، احساسات کودک را در آن لحظه تصدیق کنید.
به عنوان مثال اگر در فروشگاه هستید و می‌دانید که کودک خسته شده است و به همین علت جیغ و داد می‌کند، او را با گفتن جمله‌ی «می‌دونم خسته‌ای، ما به زودی به خونه برمی‌گردیم» آرام کنید.
با شناخت احساسات کودک در لحظه‌ای که جیغ می‌کشد، می‌توانید نااُمیدی و خشم را در او کاهش دهید و یا برطرف کنید.
مثلاً اگر بُرجی که در بازی با لگو ساخته بود، خراب شده است به او بگویید که: «من می‌دونم که بُرجت خراب شده و ناراحتی، واقعاً متأسفم اما فکر کنم بتونیم براش راه‌حل پیدا کنیم مثلاً می‌تونیم دوباره با همدیگه بسازیمش!»
کودکان نوپا نمی‌توانند کامل و درست کلمات را بیان کنند به همین دلیل می‌توانید زمانی که کودک جیغ می‌زند، از او بخواهید که به جای جیغ کشیدن از دستانش برای اشاره کردن استفاده کند.
برای مثال اگر اسباب بازی کودک شما از دستش افتاده است و جیغ می‌کشد به او بگویید که: «وقتی جیغ می‌کشی، من متوجه نمی‌شم چی می‌خوای، فقط کافیه با دستات بهش اشاره کنی تا مامانی، عروسک رو بهت بده!»
اگر هم کودک شما توانایی گفتن کلماتی مثل «لطفاً» را دارد، از بخواهید که با استفاده از این کلمه به بیان درخواستش بپردازد و جیغ نکشد.
همچنین بهتر است روی مهارت‌های کلامی کودک بدون اینکه به او فشار آورید، کار کنید تا بتواند به جای جیغ کشیدن به بیان مشکل و یا خواسته‌اش بپردازد.
در صورتی که در یک مکان عمومی قرار دارید و جیغ کشیدن کودک ادامه‌دار است، سریعاً محل را ترک کنید.
یکی از راه‌هایی که کودک نوپا را از جیغ زدن دور می‌کند، این است که او را سرگرم کاری کنید.
بنابراین سعی کنید همیشه و در هر مکانی که با کودک می‌روید، وسایل موردنیاز برای سرگرمی او که می‌تواند اسباب بازی یا خوراکی باشد را به همراه داشته باشید.
حتی می‌توانید این کار را به عنوان یک اقدام پیشگیرانه انجام دهید و قبل از اینکه حوصله کودک سر برود و شروع به جیغ زدن کند، او را با ابزار مناسب سرگرم کنید.
در برخی مواقع و با توجه به سنی که کودک در آن قرار دارد، بهتر است جیغ زدن کودک را که ناشی از لجبازی اوست نادیده بگیرید.
با این کار به او می‌فهمانید که قرار نیست با جیغ زدن به خواسته‌هایش برسد.
البته انجام این کار در محیط‌های عمومی سخت است اما می‌توانید در خانه و در خلوت، این مورد را نیز امتحان کنید.
همچنین پیشنهاد می‌کنیم برای آشنایی بهتر با دلایل لجبازی فرزندتان به مقاله‌ی مدیریت لجبازی کودک سر بزنید.
یکی از راه‌هایی که می‌توانید رفتارهای ناپسند را در کودک کاهش دهید، تشویق کردن رفتارهای مثبت است.
بنابراین هر زمان که کودکتان درخواستش را به جای جیغ زدن با آرامش مطرح کرد، او را تشویق کنید.
مثلاً یک جدول ستاره‌ها درست کنید و هر زمان که کودک، رفتار مثبتی انجام داد به او ستاره دهید.
یکی از علل مهم جیغ کشیدن کودک، ایجاد محدودیت گذاری شدید است که اغلب پدر و مادرها برای محافظت از کودک در برابر آسیب و خطر در نظر می‌گیرند.
اما به جای اینکه کودک را محدود کنید، باید امنیت محیط را بالا ببرید و وسایل خطرناکی که نباید در دسترس کودک باشند را جمع کنید.
از طرفی اگر کودک به وسایلی دست زد که برای او مناسب نبود یا خطری به همراه داشت، حواس کودک را پرت کنید یا موقعیت را تغییر دهید و یک جایگزین جذاب برای او در نظر بگیرید تا ذهن کودک از آن موضوع منحرف شود.
البته ممکن است در 10 تا 20 درصد مواقع، این راهکارها جواب ندهد و کودک آرام نشود و همچنان به جیغ زدن ادامه دهد.
چرا؟ زیرا هیجان و احساساتی که دارد به قدری شدید است که حتی شاید متوجه صحبت والدین هم نشود.
در این حالت، باید چه کاری انجام داد؟
بهتر است در این شرایط، یک الی دو دقیقه به او زمان دهیم و بی‌توجهی کنیم و اجازه دهیم تا از آن حالت اوج هیجان و احساسات خارج شود و سپس جایگزین مناسب را در اختیار کودک قرار دهیم.
پیش از این اشاره کردیم که برطرف نشدن اصولی نیازهای جسمی و روانی کودک، او را به سمت جیغ کشیدن می‌برد.
به همین منظور برای اینکه از جیغ کشیدن کودک جلوگیری کنید، همیشه باید نیازهای جسمی و روانی او را قبل از اینکه به اوج برسند، برطرف کنید.
در این راستا می‌توانید فعالیت‌های زیر را برای برطرف کردن نیازهای جسمانی کودک انجام دهید:
اما برای برطرف کردن 5 نیاز روانی کودک که پیش از این برشمردیم، باید به طور صحیح آموزش ببینید.
یکی از این 5 نیاز، دلبستگی ایمن است که برای کسب آگاهی بیشتر در این باره، کافی است مطلب ایجاد دلبستگی ایمن در کودک را مطالعه کنید.
در کنار هم دریافتیم که با داد زدن کودک چه کنیم اما آیا نیاز است کودک را پیش مشاور و متخصص ببریم؟
در ادامه به بررسی این موضوع می‌پردازیم.
در صورتی که علت جیغ زدن کودکان، مشکلات جسمی باشد باید سریعاً به پزشک متخصص مراجعه کرد.
اما در اکثر مواقع علل جیغ زدن کودک نوپا، به دلیل جلب توجه والدین و برقراری رابطه با آنها است.
در این حالت، نیازی نیست که به پزشک و روانشناس مراجعه کنید و باید سعی کنید علل جیغ زدن کودک را دریابید و سعی کنید احساسات و نیاز او را تشخیص دهید و کودک را آرام کنید.
منتها در برخی موارد، ممکن است کودک همراه با جیغ زدن به خودش نیز آسیب وارد کند.
این آسیب رساندن می‌تواند شامل کوبیدن سر به دیوار، کشیدن مو، گاز گرفتن و غیره باشد.
این رفتارها برای کودکان زیر دو سال در صورتی که بیش از حد نباشد و ناشی از عدم توجه به نیازهای کودک باشد، طبیعی است.
اما در صورتی که به هیچ یک از موارد گفته شده مربوط نباشد و بی‌دلیل باشد، نیاز به پیگیری بیشتر دارد.
در این حالت باید به مشاوره مراجعه کنید تا علت جیغ کشیدن و رفتار آسیب‌رسان او مشخص شود.
از طرفی از آنجایی که جیغ زدن زیاد کودک، می‌تواند نشانه‌ی وجود برخی اختلالات باشد؛ بهتر است در هنگام مراجعه به روانشناس به تمام نشانه‌ها و رفتارهایی که کودک از خود نشان می‌دهد نیز اشاره کنید.
تا اینجا با علت جیغ زدن کودک و نحوه برخورد با این رفتار آشنا شدید.
در ادامه قرار است یکسری تکنیک را معرفی کنیم که به‌عنوان والد، بتوانید رفتار درستی در برابر جیغ کشیدن کودک از خود نشان دهید.
اگر جیغ زدن کودک شما به عادت تبدیل شده است و با وجود برطرف کردن علل آن همچنان ادامه دارد، لازم است در زمان جیغ زدن او آرام باشید و رفتار مناسبی از خود نشان دهید.
به همین دلیل در ادامه یکسری تکنیک‌ها را شرح خواهیم داد که می‌تواند به شما کمک کند در زمان جیغ زدن کودک از کوره در نروید و منطقی رفتار کنید:
در زمانی که جیغ کشیدن کودک شروع می‌شود و پایانی ندارد، سعی کنید نفس عمیق بکشید تا آرام شوید.
پیش از پاسخ دادن به کودکتان به خودتان زمان دهید تا افکار و احساساتتان را جمع کنید و بر خود مسلط شوید.
به خود یادآوری کنید که جیغ کشیدن کودک، موقتی است و شما بهترین تلاش خود را انجام داده‌اید و خودتان را زیر سوال نبرید
بر لحظه حال تمرکز کنید و با یادآوری جیغ کشیدن‌های کودک در موارد مختلف، شرایط را برای خود سخت نکنید
استراحت‌های کوتاه شامل پیاده‌روی سریع، دوش آب گرم یا چند دقیقه چرت زدن می‌تواند انرژی‌بخش باشد.
سعی کنید این روتین را برای خود ایجاد کنید تا در زمان جیغ زدن کودکتان، بتوانید انرژی خود را حفظ کنید.
با دوستان، خانواده یا گروه‌های والدینی ارتباط خود را حفظ کنید. به اشتراک‌گذاری تجربیات و احساسات با دیگران، می‌تواند تسکین‌دهنده باشد
فعالیت بدنی منظم، به طور قابل توجهی خلق‌وخو را بهبود می‌بخشد و استرس را کاهش می‌دهد. درنتیجه به شما کمک می‌کند تا در زمان جیغ و داد کردن کودک، بتوانید خودکنترلی بهتری داشته باشید.
از درخواست کمک از خانواده یا دوستان نترسید.
گاهی اوقات پیش می‌آید که در شرایط بدی هستید و کودک هم دست از جیغ زدن برنمی‌دارد.
پس حتماً از خانواده برای مراقبت از کودک کمک بگیرید.
تعیین انتظارات واقع‌بینانه برای خود و کودکتان مهم است. درک کنید که برخی روزها دشوارتر از روزهای دیگر است و این اشکالی ندارد که نتوانید کودک را آرام کنید.
پس با خودتان مهربان باشید و تلاش‌هایتان را به رسمیت بشناسید.
داشتن یک شبکه پشتیبانی مثل خانواده؛ دوستان یا گروه‌های والدینی، می‌تواند حمایت عاطفی و مشاوره عملی برای شما فراهم کند.
با کمک این شبکه پشتیبانی، می‌توانید از تجربیات و استراتژی‌های والدین دیگر استفاده کنید.
اگر نگران جیغ زدن کودک خود هستید، حتماً با یک متخصص مشورت کنید.
آنها می‌توانند راهنمایی‌های اصولی و علمی ارائه دهند یا در صورت نیاز شما را به متخصصان دیگر معرفی کنند.
به یاد داشته باشید، درخواست کمک نشانه‌ای از قدرت است، نه ضعف!
مدیریت جیغ زدن کودک نیازمند صبر، درک و استفاده از استراتژی‌های مناسب است.
در حالی که جیغ زدن بخشی طبیعی از فرآیند رشد و ارتباط کودک است، والدین می‌توانند با اجرای تکنیک‌های مؤثر به بهبود رفتار کودک و برقراری ارتباطی سالم‌تر با او کمک کنند.
با درک علل جیغ زدن کودکان و استفاده از راهکارهای عملی مانند حفظ آرامش، تصدیق احساسات کودک و تشویق به استفاده از کلمات، می‌توانید به‌طور مؤثری این رفتار را مدیریت کنید و تجربه‌ای مثبت‌تر را برای خود و کودک رقم بزنید.
درنهایت اگر راهکارهای چگونگی برخورد با جیغ زدن کودکان را که در این مقاله معرفی کردیم در پیش گرفتید و همچنان تأثیری نداشت و یا جیغ کشیدن کودک با آسیب رساندن به خودش همراه بود، لازم است حتماً به یک متخصص مراجعه کنید.
زهرا قانع، روان درمانگر، روانشناس و مشاور کودک، دارای مدرک کارشناسی ارشد روانشناسی تربیتی از دانشگاه تهران.
زهرا قانع، روان درمانگر، روانشناس و مشاور کودک، دارای مدرک کارشناسی ارشد روانشناسی تربیتی از دانشگاه تهران.
دوره ی جامع فرزند پروری شاه کلید، آموزش لحظه به لحظه رفتار با کودک از بدو تولد تا ده سالگی را به شما آموزش می دهد. این دوره خصوصیات زیر را دارد:
