مدیریت لجبازی کودک، یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های والدین است و اغلب پدر و مادرها از ما می‌پرسند که با کودک لجباز چه کنیم؟
به همین دلیل قرار است در این مطلب به بررسی دلایل لجبازی، تشخیص رفتار طبیعی از لجبازی و راهکارهای مدیریت لجبازی کودکان بپردازیم.
لجبازی، یک مرحله از رشد طبیعی کودک است.
در حقیقت به دلیل عدم تکامل مغز تا قبل از 2 سالگی، کودکان درک درستی از رفتار خوب و بد ندارند.
در این راستا مفهوم دستورات و محدودیت‌های والدین را متوجه نمی‌شوند و نمی‌توان نام عکس‌العمل کودکان را تا پیش از 2 سالگی، لجبازی گذاشت.
به‌طور معمول لجبازی کودکان بعد از 2 سالگی شروع می‌شود و در حدود 3 سالگی به اوج خود می‌رسد.
بنابراین مهم‌ترین مسئله در مدیریت لجبازی کودک، رفتار درست و منطقی والدین است.
چرا که دلیل اصلی بسیاری از لجبازی‌های کودکان، ناآگاهی والدین از اصول فرزند پروری و برخورد نامناسب آن‌ها است.
حال با این مقدمه، در ادامه همراه ما باشید تا شما را با مقوله‌ی مدیریت لجبازی در کودک بیشتر آشنا کنیم.
جهت آشنایی با دوره آموزش فرزندپروری زهرا قانع می‌توانید روی دکمه زیر کلیک کنید:
برای اینکه بفهمیم با کودک لجباز چه کنیم و چه رفتارهایی را در پیش بگیریم، ابتدا باید بدانیم که کدام رفتار کودک لجبازی است و کدام رفتارها از روی لجبازی نیست.
از این رو نباید با هر “نه” گفتن و مخالفتی از سمت کودک، آن رفتار را لجبازی به حساب آورید و برچسب لجباز به کودک بچسبانید!
در حقیقت بسیاری از رفتارهایی که والدین فکر می‌کنند کودک برای درآوردن حرص آن‌ها انجام می‌دهد، کاملاً طبیعی است و احتمالاً بیانگر نیازی است که یا کاملاً برآورده نشده و یا به روش صحیح برطرف نشده است.
متأسفانه برخی از والدین:
و سپس هر نوع مخالفت و اعتراضی که از طرف کودک می‌بینند را لجبازی قلمداد می‌کنند!
در حالی که بسیاری از رفتارهای کودکان، واکنش طبیعی به رفتارهای اشتباه خود والدین است.
بنابراین آگاهی یافتن در مورد مدیریت لجبازی کودکان، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
حال که متوجه شدید چه رفتارهایی لجبازی نیست، در ادامه به شما خواهیم گفت که لجبازی چیست؟
لجبازی، واکنشی است که کودک در برابر دستورات، قوانین و محدودیت‌ها، وظایف و مسئولیت‌ها به‌منظور مخالفت و سرپیچی مداوم و مستمر از خود نشان می‌دهد.
در اغلب موارد، لجبازی به دلایل زیر رخ می‌دهد:
بنابراین شما باید بررسی کنید و ببینید کدام‌یک از این عوامل، ممکن است که باعث لجبازی کودکتان شده باشد و سپس به مدیریت آن بپردازید.
از این رو در ادامه به تشریح برخی از دلایل لجبازی کودکان می‌پردازیم تا این موضوع برای شما کاملاً جا بیفتد و با ریشه‌یابی علت به راهکار مناسب برسید:
متأسفانه بسیاری از والدین به نیازهای اساسی کودکان توجه نمی‌کنند و برای او وقت کافی نمی‌گذارند و یا زمان باکیفیتی را با کودک خود سپری نمی‌کنند.
اما به‌محض اینکه رفتار نادرستی از کودک سر می‌زند، بلافاصله آن را با فریاد پاسخ می‌دهند که این امر اغلب باعث آسیب به کودکان و شروع لجبازی آن‌ها می‌شود.
کودکان دوست دارند که آزادانه فعالیت کنند و از اینکه کسی آن‌ها را محدود و کنترل کند، خوششان نمی‌آید.
بنابراین اگر شما والدینی هستید که مدام عبارت “بکن، نکن!” را برای فرزندتان تکرار می‌کنید، قطعاً با لجبازی از سمت او روبه‌رو خواهید شد.
چرا که کودک در این حالت، آزادی خود را از دست داده و ناراحت است و برای بیرون آمدن از محدودیت‌های ایجاد شده لجبازی می‌کند.
برخی از والدین تصور می‌کنند که با روش‌هایی نظیر مقایسه، تنبیه، تحقیر، تهدید، توهین و نصیحت کردن می‌توانند رفتار فرزندشان را بهبود ببخشند.
در صورتی که هر یک از این موارد، باعث تخریب رابطه‌ی والد و فرزند و ایجاد لجبازی در کودکان می‌شود.
همان‌طور که می‌دانید، والدین الگوهای اصلی زندگی کودک هستند و او در همه‌ی موارد مثل سبک ارتباطی، غذا خوردن، خوابیدن، راه رفتن و غیره به والدین نگاه می‌کند.
حتی کودکان به نحوه‌ی حل مسئله و مشکلات روزانه توسط والدین نیز دقت می‌کنند.
بنابراین اگر هر یک از والدین یا فرزندان بزرگ‌تر برای برآورده شدن خواسته‌هایشان لجبازی کنند، کودک نیز از آن‌ها پیروی می‌کند.
حال که با دلایل لجبازی آشنا شدید، در ادامه به بیان علائم لجبازی کودک می‌پردازیم تا متوجه شوید که کدام رفتار او از روی لجبازی است.
همچنین اگر کودک شما پرخاشگری نیز می‌کند، بد نیست مقاله‌ی “مدیریت پرخاشگری در کودک“ را نیز مطالعه کنید تا بتوانید با فرزند خود رفتار درستی داشته باشید.
برای اینکه بتوانید مدیریت لجبازی کودک را به‌خوبی انجام دهید، در قسمت زیر به معرفی علائمی پرداخته‌ایم که ممکن است از سر لجبازی باشند:
حال با این تفاسیر باید با کودک لجباز چه کنیم؟ در بخش بعدی به ارائه‌ی مهم‌ترین راهکارها در این باره پرداخته‌ایم.
میزان لجبازی کودکان به نوع بازخورد والدین وابسته است و با میزان نه گفتن آن‌ها، ارتباط مستقیم دارد.
یعنی چه؟ یعنی اینکه هرچقدر بیشتر با بچه‌ها مخالفت کنید، نه بگویید و قوانین سفت و سختی برایشان بگذارید، نه‌تنها باعث حرف‌شنوی کودکان نمی‌شود بلکه سبب افزایش میزان لجبازی و حرف‌نشنوی در آن‌ها می‌شود.
والدین گرامی! کودکان ماشین کنترلی نیستند که بتوانید کنترلشان کنید اما با واکنش صحیح، می‌توانید لجبازی آن‌ها را مدیریت کنید.
از این رو در ادامه به بیان راهکارهای مفید در این رابطه پرداخته‌ایم و می‌توانید با استفاده از این روش‌ها به مدیریت لجبازی کودک خود بپردازید:
زمانی را به‌صورت روزانه به فرزندتان اختصاص و همراه با او، فعالیت‌های موردعلاقه‌اش را انجام دهید.
چرا که هرچقدر رابطه عاطفی و احساسی والدین با کودک بهتر و عمیق‌تر باشد، میزان لجبازی و رفتار مقابله‌ای کودک نیز کمتر می‌شود.
صحبت کردن با کودک و گوش دادن به حرف‌ها و خواسته‌های او در کمال آرامش و همدلی کردن با احساسات ناخوشایندش، موجب کاهش لجبازی در او می‌شود.
چرا که می‌فهمد حرف‌هایش شنیده و احساساتش درک می‌شوند و دیگر نیازی به جلب‌توجه از طریق رفتارهای نادرست ندارد و می‌تواند به‌راحتی با والدین خود صحبت و نیازها و خواسته‌هایش را مطرح کند.
تشویق و تحسین رفتارهای مناسب کودک، می‌تواند منجر به کاهش لجبازی و ترغیب او به رفتارهای مطلوب شود.
زمانی که کودک خواسته‌اش را به‌صورت معقول مطرح می‌کند، با دادن پاداش و تشویق و تحسین به او می‌فهمانید که:
زمانی که کودک بداند رفتارهای او چارچوب معینی دارند و نمی‌تواند فراتر از آن عمل کند، لجبازی کمتری خواهد داشت.
البته این به معنای کنترل کامل رفتارهای کودک و ایجاد قیدوبندهای سخت برای او نیست.
برای مثال:
وقتی کودکان می‌دانند که فقط یک ساعت در روز می‌توانند تلویزیون ببینند، به احتمال زیاد کمتر با والدین خود مخالفت می‌کنند.
درنتیجه آن‌ها با یادآوری این قوانین از سمت پدر یا مادر، به‌راحتی به آن تن می‌دهند و قوانین را اجرا می‌کنند.
اما اگر از پیش محدودیتی وضع نشده باشد و مادر پس از مدت‌ها تماشای تلویزیون توسط فرزند، از کوره در برود و فریاد بزند که “کافی است، تلویزیون را خاموش کن!”، احتمالاً با مقاومت کودک روبرو خواهد شد.
گاهی والدین، قاطعیت را با سخت‌گیری اشتباه می‌گیرند. سخت‌گیری تأثیر منفی روی کودکان دارد و موجب دور شدن کودک از والدین و تخریب رابطه آن‌ها می‌شود.
اما قاطعیت سبب می‌شود کودک بداند اجرای قوانین خانواده، هیچ منافاتی با مهربانی والدین و عشق بی‌قیدوشرط آن‌ها ندارد.
گاهی برای نشان دادن قاطعیت، ممکن است نیاز باشد بدون اینکه لحن و یا حالت چهره تغییر کند، بارها و بارها یک قانون یا محدودیت گفته شود تا کودک دریابد که والدین کوتاه نمی‌آیند و راه فراری نیست.
بعضی اوقات و در برخی موقعیت‌ها، کودکان احساس می‌کنند که نمی‌توانند شرایط را کنترل کنند و تحت فشار هستند و برای همین لجبازی می‌کنند.
در این زمان، دادن حق انتخاب از بین گزینه‌های مختلف، احساس کنترل به آن‌ها می‌دهد و از ایجاد لجبازی کودک جلوگیری می‌کند.
به طور مثال:
زمانی که کودک برای لباس پوشیدن مقاومت می‌کند، می‌توانید از او بپرسید که امروز دلت می‌خواهد لباس سبزت را بپوشی یا قرمز؟
بنابراین با آگاهی والدین و همراهی آن‌ها با کودک، می‌توان به‌خوبی به مدیریت لجبازی کودکان پرداخت.
کودکان در برخی مواقع نسبت به سایر موقعیت‌ها، لجبازی بیشتری دارند.
بنابراین شما می‌توانید با شناسایی این موقعیت‌ها، لجبازی او را کاهش دهید.
به طور مثال:
اگر کودک همیشه در هنگام سوار شدن به ماشین برای نشستن روی صندلی خود مقاومت می‌کند، سعی کنید که همیشه راهی برای ایجاد حواس‌پرتی و سرگرم شدن کودک در نظر بگیرید.
مثلاً کودک را با استفاده از عروسک‌های آویز، بازی‌های مختلف و یا کتاب خواندن سرگرم کنید تا جذابیت برای او ایجاد شود و بتواند روی صندلی خود بنشیند.
بنابراین هرچقدر که کودک گریه، بی‌قراری و بی‌تابی کرد به هیچ عنوان اجازه‌ی خروج او از صندلی را ندهید.
برخی کودکان برای اینکه والدین را متقاعد کنند تا به حرفشان گوش دهند، داد و فریاد و گریه می‌کنند و یا خود را به زمین می‌اندازند.
در این حالت، تسلیم شدن در برابر درخواست کودک، بسیار وسوسه‌کننده است.
اما اگر در برابر او تسلیم شوید، کودک یاد می‌گیرد که می‌تواند درنهایت به آنچه که می‌خواهد با عصبانیت و لجبازی برسد.
بنابراین اگر در یک جمع و یا خارج از خانه هستید، فرزندتان را به مکانی ببرید که مزاحم دیگران نباشد و منتظر بمانید تا آرام شود.
در هنگام مواجهه با رفتارهای خودسرانه، باید خونسردی خود را حفظ کنید و عصبانی نشوید.
وقتی فرزندتان لجبازی می‌کند، سعی نکنید با او بحث کنید یا مسائل را برای او توضیح دهید و به هیچ وجه از کنار کودک نروید.
چرا؟ زیرا این امر باعث می‌شود که او اوضاع را کنترل کند.
بنابراین اجازه ندهید احساسات و عواطف شما، تحت تأثیر رفتار فرزندتان قرار گیرد و اوضاع را در دست خود بگیرید.
حال که با راهکارهای مدیریت لجبازی کودکان آشنا شدید، در بخش به بعدی به این موضوع خواهیم پرداخت که کودکان از چه سنی لجبازی را شروع می‌کنند.
سن لجبازی، می‌تواند در هر کودک متفاوت باشد اما به طور کلی بازه سنی لجبازی را می‌توان بین 3 تا 6 سالگی در نظر گرفت.
ضمن اینکه دلایل لجبازی در کودکان بالای 7 سال با دلایل لجبازی قبل از این سنین، متفاوت است.
ذکر این نکته ضروری است که اگر میزان لجبازی با اصلاح سبک فرزند پروری کاهش پیدا نکند، غیرطبیعی است و حتماً باید از روانشناس کودک برای حل آن کمک بگیرید.
در پاسخ به این سوال که آیا امکان مدیریت لجبازی کودکان وجود دارد یا نه؟ باید گفت که: “بله”!
به طور خلاصه لجبازی، یک رفتار و واکنش ناخوشایند برای اعتراض و مخالفت است که به صورت‌های مختلف ازجمله آسیب رساندن به خود یا دیگران نشان داده می‌شود.
بنابراین در برخورد با کودک، باید طوری رفتار کرد که او بتواند در امور روزانه خود به طور مستقل و گاهی بدون نیاز به دیگران تصمیم بگیرد و حق انتخاب داشته باشد.
فشارهای زیاد در این خصوص، ممکن است که نتیجه عکس بدهد.
درنتیجه با شناخت ویژگی‌های کودکان در هر سنی و آگاهی نسبت به دلیل رفتارهای آن‌ها، می‌توان نحوه صحیح برخورد با کودکان را به کار گرفت.
این روزها اکثر والدین به جایی رسیده‌اند که در برابر لجبازی فرزندشان احساس ناتوانی می‌کنند چرا که مهارت‌های مدیریت لجبازی کودک را نیاموخته‌اند.
شکی نیست که درست و منطقی رفتار کردن با کودک لجباز، کار آسانی نیست و گاهی صبر زیادی می‌طلبد اما راهکارهایی وجود دارد که می‌تواند خانه شما را از یک منطقه جنگی به بهشتی آرام تبدیل کند.
شایان ذکر است در صورتی که این راهکارها از ابتدای کودکی به کار گرفته شوند، نتایج بهتری در پی خواهند داشت.
از این رو بهتر است پیش از بروز و یا تقویت لجبازی در فرزندتان، آگاهی و دانش فرزند پروری خود را افزایش دهید.
شما با آموزش، صبر و به‌کارگیری روش‌های درست تربیتی به‌خوبی می‌توانید به مدیریت لجبازی کودک خود بپردازید و تا حدود زیادی از چالش‌های تربیت فرزندتان کم کنید.
یکی از راه‌های یادگیری مدیریت لجبازی کودک، شرکت در دوره‌های آموزشی و تربیتی و یا خواندن کتاب‌های مناسب در این زمینه است.
منتها شاید در هنگام خواندن کتاب، سوالات زیادی به ذهنتان خطور کند و برای یافتن پاسخ سردرگم شوید.
از این رو ما در تیم زهرا قانع، تصمیم گرفتیم که یک دوره جامع تربیتی با عنوان شاه کلید پلاس را به همراه پشتیبانی 3 ماهه طراحی کنیم.
بنابراین شما می‌توانید با تهیه‌ی این دوره، به‌خوبی به مدیریت لجبازی کودک خود بپردازید و هر سوالی که داشتید را نیز از ما بپرسید.
زهرا قانع، روان درمانگر، روانشناس و مشاور کودک، دارای مدرک کارشناسی ارشد روانشناسی تربیتی از دانشگاه تهران.
زهرا قانع، روان درمانگر، روانشناس و مشاور کودک، دارای مدرک کارشناسی ارشد روانشناسی تربیتی از دانشگاه تهران.
دوره ی جامع فرزند پروری شاه کلید، آموزش لحظه به لحظه رفتار با کودک از بدو تولد تا ده سالگی را به شما آموزش می دهد. این دوره خصوصیات زیر را دارد:
