هرچند دسترسی به اطلاعات و سرگرمی‌ها در دنیای دیجیتال برای کودکان آسان شده است اما نباید از مضرات این ابزار برای کودکان غافل شوید.
مضرات موبایل برای کودکان و عوارض تماشای زیاد تلویزیون برای کودکان هر دو تقریباً یکسان هستند.
به همین دلیل در این مقاله به بررسی خطرات تلویزیون و مضرات گوشی برای کودکان به‌صورت یکجا پرداخته‌ایم.
توجه داشته باشید که مضرات تبلت برای کودکان نیز مانند گوشی است و فرقی ندارد پس نباید این دو وسیله را جدا از هم در نظر بگیرید.
اما از آنجایی که فقط آگاهی از عواقب استفاده بیش از حد تبلت، موبایل و تلویزیون کافی نیست پس به بیان راهکارهای مدیریت این ابزار نیز خواهیم پرداخت.
گفتنی است که شما می‌توانید با تهیه‌ی دوره تربیت کودک (شاه کلید پلاس)، دانش و مهارت لازم برای تربیت کودک و مدیریت رفتارهای او را فراگیرید.
حال با این تفاسیر در ادامه همراه ما باشید تا به شما بگوییم که استفاده بیش از حد از نمایشگرها چه اثری روی مغز کودکان دارد.
چرا باید نگران استفاده کودکان از دستگاه‌های دیجیتالی باشیم؟
بررسی مضرات ابزار دیجیتال برای کودکان
معرفی 10 راهکار مدیریت استفاده از ابزار دیجیتالی برای کودکان
جمع‌بندی: مراقب سلامت کودکتان در دنیای دیجیتال باشید!
دو سال اول زندگی کودک، بسیار مهم است و یک زمان حیاتی برای مغز به‌حساب میآید. چرا؟
زیرا مغز در دو سال ابتدایی با سرعتی بالا در حال رشد است و عملکرد آن نیز افزایش می‌یابد.
در حقیقت در این دوران است که بیشترین میزان رشد و تکامل مغز اتفاق می‌افتد پس بسیار مهم است که چه چیزی به خورد مغز کودک می‌رود.
در این دوره، کودک به دنبال جستجو و کشف در محیط اطراف خود است و با دیدن، شنیدن، و لمس کردن دنیای واقعی است که مغز او رشد می‌کند و نه ارتباطی یک‌طرفه با گوشی، تبلت یا تلویزیون!
طی اعلام آکادمی اطفال آمریکا تا حدود 18 ماهگی کودک، مغز او توانایی درک تصاویر و نشانه‌های روی صفحات نمایشی و برقراری ارتباط میان آن‌ها و دنیای واقعی را ندارد.
مغز کودکان در این سنین هنوز تکامل نیافته است و نمی‌تواند اطلاعاتی را که از طریق تصاویر کارتونی یا بازی‌های الکترونیکی دریافت می‌کند را پردازش و درک نماید.
چرا؟ زیرا سرعت این تصاویر و بازی‌ها بالا است و همین موضوع سبب خستگی ذهنی کودک می‌شود.
حتی در برخی موارد نیز ممکن است که این محتواها، مغز کودک را در آینده تحت تأثیر قرار دهند و مشکلاتی را برای فرزندتان ایجاد کنند.
به همین دلیل استفاده از ابزار الکترونیکی برای کودکان تا دو سالگی ممنوع است.
از این رو توصیه می‌شود در این دوران به خواندن کتاب داستان تصویری برای کودکان خود بپردازید و در حین بیان شکل و رنگ‌ها، آن‌ها را به فرزندتان نشان دهید و برای خواباندن کودک نیز با صدای خود برای او لالایی بخوانید.
حال که با چرایی اهمیت دوری کودک از وسایل الکترونیکی آشنا شدید، در ادامه همراه ما باشید تا شما را با مضرات این ابزارها آشنا کنیم.
پیش از این اشاره کردیم که استفاده بیش از حد از نمایشگرها چه اثری روی مغز کودکان دارد.
حال در این بخش می‌خواهیم به طور ویژه به بررسی مضرات موبایل برای کودکان و عوارض تماشای زیاد تلویزیون برای کودکان بپردازیم:
از آنجایی که استفاده از گوشی و دیدن تلویزیون اعتیادآور است و معمولاً کودکان زمان زیادی را برای بازی با این ابزار صرف می‌کنند، فرصت و تمایل زیادی برای بازی در خارج از منزل ندارند.
به این ترتیب فعالیت جسمی کودک تا حد چشمگیری کاهش پیدا می‌کند و درنهایت ممکن است که فرزندتان دچار اضافه وزن و یا سایر مشکلات جسمی شود.
از طرفی طی تحقیقات انجام شده درباره‌ی امواج رادیویی ابزار الکترونیکی، این پرتوها می‌توانند به سلامت کودک آسیب برسانند.
در حقیقت قرارگیری کودکان در معرض این ابزار به‌خصوص در سنین زیر دو سالگی می‌تواند باعث ایجاد مشکلاتی نظیر ضعف در چشم، چاقی و کم تحرکی در سنین بالاتر شود.
ضمن اینکه ممکن است این ابزار، باعث ایجاد مشکل در مهارت‌های خواندن و نوشتن کودک نیز شوند و احتمال بروز تنهایی، افسردگی و مشکلاتی مثل کم‌خوابی و خلق‌وخوی بد را نیز در پی داشته باشند.
از آنجایی که کودکان مدام به دنبال هیجان بیشتر هستند، ممکن است به سمت محتوای ترسناک کشیده شوند.
از این رو احتمال اینکه ساعات طولانی را با استفاده از موبایل یا تلویزیون صرف تماشای چنین محتوایی کنند، زیاد است.
قرارگیری در معرض محتوای ترسناک، باعث ایجاد ترس و استرس در کودک و در طولانی مدت باعث به وجود آمدن اضطراب در او می‌شود و اثرات مخرب چنین محتوایی تا سال‌ها بعد در ذهن کودک خواهد ماند.
از طرفی همین که فرزندتان، زمان زیادی را صرف تماشای صفحه نمایش تلویزیون، موبایل و تبلت می‌کند نیز باعث ایجاد اضطراب در کودکتان می‌شود.
استفاده از موبایل، تبلت و تلویزیون و کار با این ابزار برای کودک بسیار راحت است و یک سرگرمی بدون سختی به‌حساب میآید.
این موضوع باعث می‌شود که تمرکز کودک برای کارهایی مثل درس خواندن، انجام تکالیف و حتی بازی‌های فکری کم شود.
درنتیجه یکی از عوارض تماشای تلویزیون و مضرات موبایل برای کودکان، این است که به درس و مدرسه کم علاقه و درنهایت دچار افت تحصیلی می‌شوند.
در پاسخ به این سوال باید گفت که بله! تلویزیون، موبایل و تبلت باعث کاهش ارتباطات اجتماعی در کودکان می‌شوند اما چگونه؟
در حقیقت استفاده از ابزار الکترونیکی مثل موبایل و تلویزیون، ارتباطی یک طرفه است و هیچ تعاملی در آن نیست.
اکثر کودکانی که درگیر موبایل و تلویزیون می‌شوند، ساعات طولانی را پای این ابزار می‌نشینند و درنتیجه از ارتباط با خانواده و دوستان و فواید این تعامل محروم می‌شوند.
در بدن کودکان نیز بعد از انجام کاری که باعث ایجاد لذت، شادی و هیجان می‌شود، دوپامین ترشح خواهد شد!
ترشح هورمون دوپامین مساوی است با این پیام از مغز به بدن که “چه کردی که این حس شادی ایجاد شد؟ دوباره همان کار را انجام بده!”
استفاده از گوشی و تلویزیون توسط کودکان، دقیقاً این پیام را از مغز به بدن آن‌ها می‌فرستد و همین موضوع باعث استفاده‌ی دوباره و چندباره و درنهایت اعتیاد به وسایل الکترونیکی در کودک می‌شود.
این موضوع سبب می‌شود که کودک نسبت به هم‌سن‌وسالان خود، منزوی و گوشه‌گیرتر باشد و از فعالیت‌های مفید مثل بازی‌های فکری، حرکتی، تعامل با دوستان، رفتن به مهدکودک و حتی بیرون رفتن از منزل برای تفریح استقبال نکند.
در حقیقت کودکی که دچار اعتیاد به گوشی و تلویزیون می‌شود، ترجیح می‌دهد که ساعت‌ها پای این ابزار بنشیند و از آن‌ها استفاده و خود را سرگرم کند.
تا اینجا مشاهده کردید که عوارض تماشای زیاد تلویزیون و مضرات موبایل برای کودکان تا چه حد زیاد است و چه تأثیر بدی روی روان، جسم، ذهن و روابط کودک می‌گذارد.
اما مضرات گوشی و خطرات تلویزیون برای کودکان فقط در این موضوعات خلاصه نمی‌شوند و در سایر جنبه‌های زندگی کودک نیز تأثیرگذار هستند.
در ادامه، همچنان به بررسی این مضرات خواهیم پرداخت.
بله! استفاده‌ی مداوم از موبایل و تبلت و تماشای طولانی مدت تلویزیون، باعث می‌شود که کودک از دنیای واقعی دور و با آن در تضاد باشد اما چگونه؟
درواقع چون سرعت تغییر تصاویر در این ابزار الکترونیکی زیاد است به مغز اسفنجی کودکان که همه‌چیز را به‌سرعت جذب می‌کند، این‌طور می‌آموزد که باید همه‌چیز تند و سریع اتفاق بیفتد.
این موضوع با زندگی واقعی ما انسان‌ها که برای انجام اکثر کارها نیاز به تفکر و زمان داریم در تضاد است.
به همین دلیل کودک از سایر فعالیت‌ها در زندگی واقعی و به‌صورت روزمره به‌سرعت خسته می‌شود و اکثر چیزها برای او کسل‌کننده هستند.
مشاهده می‌کنید که استفاده بیش از حد از نمایشگرها چه اثری روی مغز کودکان دارد!
از آنجایی که تبلت و گوشی و حتی تلویزیون‌های هوشمند به‌راحتی به اینترنت وصل می‌شوند، کودک را به‌صورت مستقیم به شبکه‌های اجتماعی و وب جهانی متصل می‌کنند.
در این دنیا که حتی بزرگ‌سالان نیز در معرض خطر تروریسم اینترنتی و آزار سایبری و حتی قلدری قرار دارند، مسلماً کودکان بیشتر در معرض این خطر هستند.
از طرفی اتصال به دنیای آنلاین و اینترنت، دسترسی کودکان را به محتوای نامناسب آسان می‌کند.
درنتیجه ممکن است کودک با محتوای خشونت‌آمیز و یا حتی غیراخلاقی روبه‌رو شود و این موضوع منجر به رفتارهای نادرست و پرخاشگرانه در کودک شود.
حال که با مضرات گوشی و آسیب های تلویزیون برای کودکان آشنا شدید در ادامه همراه ما باشید تا شما را با راهکارهای مدیریت استفاده از این ابزارها آشنا کنیم.
چرا که این ابزار با زندگی ما آمیخته شده‌اند و حذف این وسایل برای کودکان به‌صورت کامل امکان‌پذیر نیست.
پیش از این با مضرات تبلت و موبایل و خطرات تلویزیون برای کودکان آشنا شدید و دریافتید که عواقب استفاده بیش از حد تبلت و گوشی و تماشای تلویزیون در کودکان چقدر زیاد است.
حال در این بخش به شما توضیح می‌دهیم که چطور باید استفاده از این وسایل الکترونیکی را مدیریت کنید:
اگر می‌خواهید که کودکتان به سراغ تبلت و گوشی و یا تماشای تلویزیون نرود، باید زمانی باکیفیت‌تر از بازی با این ابزار را برای او ایجاد کنید.
ساختن زمان‌های باکیفیت باعث می‌شود که یک رابطه خوب، گرم و صمیمی با فرزندتان بسازید اما آیا می‌دانید چطور؟
در قسمت زیر، به این موضوع پرداخته‌ایم:
این موارد به شما کمک می‌کنند تا ارتباطی عمیق با فرزندتان ایجاد کنید و زمانی را برای ارتباط درست و اصولی با او بگذرانید.
درنتیجه‌ی این اتفاق، حرف‌شنوی کودکان بیشتر و چالش‌ها و مشکلات او کمتر می‌شوند.
بنابراین می‌توانید استفاده از گوشی و تلویزیون را برای فرزندتان محدود کنید و خطرات تلویزیون و عوارض استفاده از موبایل برای کودکان را کاهش دهید.
شما نمی‌توانید از کودکتان انتظار داشته باشید که یک گوشه بنشیند و کاری نکند پس حتماً باید برای اوقات فراغت کودک برنامه‌ریزی کنید.
به این صورت که این زمان‌ها را با سرگرمی‌های متنوع از قبیل بازی‌های فکری، حرکتی، کتاب خواندن و سایر موارد پر کنید.
با برنامه روزانه‌ی مشخص، کودک کمتر سردرگم می‌شود و به استفاده‌ی بیش از حد از وسایل الکترونیکی نمی‌پردازد و درنتیجه مضرات موبایل و عوارض تماشای زیاد تلویزیون برای کودکان تا حد چشمگیری کاهش می‌یابد.
اگر می‌خواهید عوارض تماشای زیاد تلویزیون و مضرات گوشی برای کودکان را کم کنید، باید این موضوع را برای فرزندتان روشن کنید که کارهای مهم‌تری از بازی با این ابزار دارد.
بنابراین کودک، باید بداند که قرار نیست بلافاصله بعد از بیدار شدن به سراغ گوشی یا تلویزیون برود و بهتر است اول کارهای دیگرش را انجام دهد و درنهایت اگر وقت شد، می‌تواند از این ابزار استفاده کند.
در حقیقت این گزینه مربوط به زمانی است که خسته و کلافه شده‌ایم و کودک هم کارهای دیگرش را رها کرده است.
در این صورت است که کودک می‌تواند زمان بسیار کوتاهی را با این وسایل بگذراند.
وگرنه به هیچ وجه استفاده از گوشی را برای فرزندتان توصیه نمی‌کنیم چرا که عوارض استفاده از موبایل برای کودکان زیاد است.
با وجود این از آنجایی که تلویزیون در معرض دید والدین قرار دارد و می‌توانند روی محتوای آن کنترل بیشتری داشته باشند را به طور اکید منع نمی‌کنیم وگرنه تلویزیون نیز ابزار مناسبی برای گذراندن وقت کودک نیست.
گاهی والدین، خودشان باعث ترغیب کودک برای استفاده از وسایل الکترونیکی هستند. چگونه؟
به این صورت که پدر یا مادر به استفاده از این ابزار اعتیاد دارند و مدام مشغول گشت‌وگذار در فضای مجازی هستند و یا اینکه تلویزیون را دائماً روشن نگه می‌دارند و مثلاً اخبار تماشا می‌کنند.
در این حالت چطور می‌شود از کودک انتظار داشت که خود را کنترل کند؟
اگر واقعاً می‌خواهید که مضرات موبایل برای کودکان را کاهش دهید پس خودتان باید اولین کسی باشید که در خانه به سراغ این وسیله نمی‌رود.
یا اگر قصد دارید که فرزندتان فقط در ساعات خاصی از روز به تماشای تلویزیون بپردازد و عوارض تماشای زیاد تلویزیون برای کودکان را کاهش دهید پس از صبح تا شب، تلویزیون را روشن و در معرض دید کودک قرار ندهید.
همیشه به خاطر داشته باشید که شما اولین الگوی کودک در زندگی هستید و او از رفتارهای شما سرمشق می‌گیرد.
گاهی اوقات برخی والدین برای اینکه کودک از موبایل آن‌ها استفاده نکند برای او موبایل یا تبلت جداگانه می‌خرند!
برخی والدین نیز پا را از این فراتر می‌گذارند و برای کاهش سروصدای کودک، یک تلویزیون جداگانه در اتاق او قرار می‌دهند.
باید بدانید که تهیه‌ی جداگانه‌ی این ابزار، سبب می‌شود که کودک بیشتر از این وسایل استفاده کند و ضررهای جبران‌ناپذیری روی روان، ذهن و جسم او ایجاد شود!
بنابراین به هیچ وجه تا زمانی که کودک از مهارت کنترل برخوردار نیست، نباید برای او تلویزیون یا گوشی جداگانه بخرید و بهتر است که به‌صورت مشترک و آن هم با قاعده و قانون به اشتراک این وسایل با او بپردازید.
اگر گوشی را در اختیار کودک قرار می‌دهید، باید حدومرز استفاده از آن را نیز برای او تعیین کنید و به فرزندتان بگویید که از چه بخش‌هایی می‌تواند استفاده کند و به کدام بخش‌ها نباید وارد شود.
همچنین اگر تلویزیون را برای تماشای کودک روشن می‌کنید باید به او بگویید که فقط مثلاً حق دارد روی همین کانال پخش برنامه کودک بماند.
از طرفی برای مدت استفاده کودکان از تلویزیون و گوشی نیز باید زمان مشخص تعیین کنید.
کودکان، باید بدانند که در چه زمانی و چه مدت می‌توانند از این ابزار استفاده کنند.
آکادمی اطفال آمریکا، استفاده از این ابزار برای کودکان بالای دو سال را روزی یک الی دو ساعت مجاز می‌داند و نه بیشتر!
این زمان نیز بهتر است پیوسته نباشد و مثلاً به دو زمان نیم ساعته تقسیم شود.
دقت کنید که در این مورد حتماً باید قانون را برای کودک خود شرح دهید و به‌صورت کامل و مشخص به ایجاد حدومرز درباره‌ی این موضوع نیز بپردازید.
کاری که می‌توانید برای مدیریت زمان استفاده از گوشی و یا تماشای تلویزیون برای فرزندتان انجام دهید، این است که آلارم مشخص کنید و به او بگویید که پس از شنیدن صدای زنگ هشدار باید گوشی را کنار بگذارد و یا اینکه تلویزیون را خاموش کند.
ممکن است کودک ابتدا قوانین شما را رعایت نکند و یا دست به هر کاری بزند تا حدومرزها را مطابق با خواست خود تغییر دهد.
اینجا دقیقاً همان جایی است که نباید از حدومرزهایی که مشخص کرده‌اید عقب‌نشینی کنید و باید بدون اعمال خشونت، قوانین و مرزها را برای کودک خود تکرار نمایید.
اگر باز هم کودک از قوانین پیروی نکرد، باید پیامد رفتار خود را ببیند به چه شکل؟
به این صورت که والدین به کودک می‌گویند حالا که قانون را رعایت نکرده‌ای یعنی خودت انتخاب کرده‌ای که فردا از گوشی یا تماشای تلویزیون محروم باشی!
توجه کنید که به هیچ وجه نباید لحن و یا رفتار شما با خشونت همراه باشد.
متأسفانه بسیاری از والدین در حین غذا خوردن و یا حتی دورهمی‌ها نیز از گوشی استفاده می‌کنند و یا در حال تماشای تلویزیون هستند و کودکان نیز از آن‌ها الگو می‌گیرند.
بهتر است برای کودک مشخص کنید که در زمان غذا خوردن فقط باید غذا بخورد و در دورهمی‌های خانوادگی نیز به تعامل با هم سن و سالان خود بپردازد و شما نیز این موضوع را رعایت کنید تا کودک با چشمان خود ببیند و از شما الگو بگیرد.
حتی می‌توانید در مهمانی‌ها به انجام بازی‌های مفرح بپردازید تا اوقات خوش و باکیفیتی را برای کودکتان فراهم کنید.
از موارد دیگری که می‌توانید برای ممنوعیت زمانی استفاده از گوشی یا تلویزیون در نظر بگیرید، استفاده نکردن از این ابزار دو ساعت قبل از خواب و بعد از بیدار شدن است.
از آنجایی که ممکن است کودک، قوانین شما را با خانواده‌ی دوستانش مقایسه کند پس بهتر است تا ارزش‌های خانوادگی را برایش مطرح کنید تا دریابد که چرا یک موضوع در خانه‌ی دوستش آزاد است و در خانه‌ی شما نه!
به کودکتان بگویید که چه چیزهایی برایتان مهم است و قوانین خانواده را برای او مشخص کنید.
به این ترتیب کودک با ارزش‌های شما آشنا می‌شود و درک می‌کند که چرا مثلاً نمی‌گذارید از موبایل یا تبلت استفاده کند و یا هر ساعتی که دلش خواست به تماشای تلویزیون بپردازد.
اگر می‌خواهید مضرات موبایل برای کودکان را کاهش دهید، یک راه این است که بازی‌های سالم مثل پانتومیم را به کمک گوشی انجام دهید.
هرچند ممکن است بازی‌هایی مثل پانتومیم برای کودکان جذاب نباشند اما وقتی از طریق گوشی انجام شوند، کودک تمایل بیشتری برای شرکت در این قبیل بازی‌ها پیدا خواهد کرد.
بنابراین هم کودک می‌تواند از مزایای ارتباط و تعامل، بهره‌مند شود و هم مضرات گوشی برای کودکان نیز کاهش می‌یابد.
همچنین می‌توانید برای اینکه عوارض تماشای زیاد تلویزیون برای کودکان را نیز کم کنید از این ابزار هم برای انجام بازی‌های سالم استفاده کنید.
مثلاً می‌توانید از تلویزیون آهنگ پخش کنید و بازی “مجسمه” و یا “صندلی موسیقی” را به همراه فرزندان خود انجام دهید.
برای کاهش مضرات تبلت برای کودکان، می‌توانید این ابزار را به‌صورت مشترک با کودک استفاده کنید.
به چه صورت؟ به این شکل که هم‌زمان با هم از تبلت یا گوشی کارتون ببینید و در حین آن نیز با کودک گفت‌وگو کنید.
یا در هنگام تلویزیون تماشا کردن کودک، کنار او بنشینید، با او درباره‌ی برنامه‌ای که می‌بیند صحبت کنید و نظرش را راجع‌به شخصیت‌های مختلف بپرسید.
وقتی با کودک تعامل می‌کنید، می‌توانید آگاهی او را افزایش و نیاز به ارتباطش را نیز پاسخ دهید.
از آنجایی که روند استفاده از موبایل و تبلت و همچنین تماشای تلویزیون بین کودکان در حال افزایش است، در این مطلب سعی کردیم به بیان مضرات موبایل برای کودکان و عارضه جانبی تماشای تلویزیون برای کودک بپردازیم.
از این رو دریافتید که این ابزار در همه‌ی جنبه‌های روحی، ذهنی، روانی، جسمی، رفتاری و حتی تعاملات اجتماعی کودک اثر منفی می‌گذارند.
همچنین متوجه شدید که تقریباً در اکثر موارد، مضرات گوشی برای کودکان و عوارض تماشای زیاد تلویزیون برای آن‌ها یکسان هستند.
به همین دلیل برای اینکه جلوی ایجاد عوارض استفاده از موبایل و آسیب های تلویزیون برای کودکان را بگیرید، باید در فکر مدیریت استفاده از این وسایل باشید.
گفتنی است که کودک شما نمی‌تواند متوجه خطرات تلویزیون و یا مضرات گوشی برای کودکان شود و این شما هستید که وظیفه دارید به فرزند خود آموزش درست و اصولی دهید.
از این رو شما را در این مقاله با یکسری راهکارهای مدیریت استفاده از ابزار دیجیتالی آشنا کردیم.
آگاهی از این راهکارها و به‌کارگیری آن‌ها، می‌تواند از عواقب استفاده بیش از حد تبلت، موبایل و تلویزیون جلوگیری کند.
حال که با مضرات گوشی و خطرات تلویزیون برای کودکان آشنا شدید، پیشنهاد می‌کنیم که اگر کودکتان به این وسایل اعتیاد دارد حتماً مقاله‌ی “اعتیاد کودک به تکنولوژی” را نیز بخوانید.
زهرا قانع، روان درمانگر، روانشناس و مشاور کودک، دارای مدرک کارشناسی ارشد روانشناسی تربیتی از دانشگاه تهران.
زهرا قانع، روان درمانگر، روانشناس و مشاور کودک، دارای مدرک کارشناسی ارشد روانشناسی تربیتی از دانشگاه تهران.
دوره ی جامع فرزند پروری شاه کلید، آموزش لحظه به لحظه رفتار با کودک از بدو تولد تا ده سالگی را به شما آموزش می دهد. این دوره خصوصیات زیر را دارد:
