نقش پدر در تربیت کودک به‌طور چشمگیری موردتوجه قرار گرفته است.
در گذشته تربیت کودک عمدتاً بر عهده مادران بود اما تحقیقات امروزی نشان می‌دهند که حضور و مشارکت فعال پدران در فرآیند تربیت و رشد کودک، تأثیرات شگرفی بر جنبه‌های مختلف زندگی او دارد.
اگر بخواهیم به طور خلاصه اهمیت نقش پدر در تربیت کودک را بیان کنیم، می‌توان گفت:
«نقش پدر در تربیت فرزندان از زمان قبل از تولد تا پس از زایمان بسیار مهم است و پدران همیشه نقشی حیاتی و تأثیرگذار در تربیت کودک ایفا کرده‌اند.»
در حقیقت حضور پدر در مراحل مختلف زندگی کودک، می‌تواند به بهبود عملکرد اجتماعی، تحصیلی و روانی او کمک کند.
در این مقاله، به شما خواهیم گفت که اهمیت نقش پدر در تربیت کودک چیست و نکات مهمی را در این زمینه تحلیل خواهیم کرد پس همراه ما باشید.
از طرفی اگر می‌خواهید نقش خود را به‌عنوان یک پدر در تربیت فرزند بر اساس اصول و به‌صورت علمی ایفا کنید، پیشنهاد می‌کنیم دوره شاه کلید پلاس زهرا قانع را از دست ندهید.
برای کسب اطلاعات بیشتر درباره دوره می‌توانید روی دکمه زیر کلیک کنید:
اهمیت نقش پدر در تربیت کودک چیست؟
مشارکت و نقش پدر در تربیت فرزندان:
1- همراهی با مادر در دوران بارداری و پدری کردن قبل از تولد
2- حضور و نقش پدر هنگام زایمان
نقش پدر در مراقبت عاطفی از مادر پس از زایمان
سخن آخر: نقش پدر در تربیت فرزند مهم است یا مادر؟
پدران نقش مهمی در رشد کودک دارند و می‌توانند بر شایستگی اجتماعی، عملکرد درسی و تنظیم احساسات کودک تأثیرگذار باشند.
همچنین پدرها به‌صورت غیرمستقیم بر سلامت کودک نیز تأثیر می‌گذارند.
جالب است بدانید اهمیت نقش پدر در تربیت کودک، آن‌قدر زیاد است که کشورهایی مانند نروژ و سوئد در تلاش هستند تا با ارائه‌ی مرخصی برابر به پدر و مادر، پدران و مادران را در امر مراقبت از فرزند به‌صورت مساوی مشارکت دهند.
ازلحاظ تاریخی و در تحقیقات مختلف، مادران بیشتر از پدران دربارهی تربیت کودکان موردتوجه قرار گرفته‌اند و اغلب مادران به‌عنوان مراقب اصلی کودک به شمار می‌رفتند و حتی اکنون نیز برخی مادران را برای تربیت کودک در نظر می‌گیرند.
این در حالی است که پدران با عنوان یار کمکی برای مادر و یا همبازی کودک شناخته می‌شوند.
با این حال طبق تحقیقات جدید مشخص شده که نقش پدر در تربیت فرزندان بسیار پررنگ است.
برخی شواهد پژوهشی نشان می‌دهد که اگر نقش پدر فقط به‌عنوان یک برآورده کننده نیازهای مادی محدود شود، باعث ایجاد فقدان محبت صمیمانه بین پدر و فرزند می‌شود.
حتی در بعضی موارد، موجب رشد کمتر از حد مطلوب کودکان نیز خواهد شد.
با این حال کودکانی که پدرانشان نیز درگیر مراقبت روزانه (مانند غذا دادن، حمام کردن، بازی کردن و غیره) از آن‌ها بوده‌اند، ویژگی‌های زیر را دارند:
همچنین با افزایش سن، از ارتباطات اجتماعی قوی‌تری با همسالان خود برخوردار هستند.
از طرفی تحقیقات نشان می‌دهند که ایجاد دلبستگی از نوع ایمن بین پدر و کودک، دارای مزایای زیادی است که تا بزرگ‌سالی ادامه پیدا می‌کند.
اگر می‌خواهید راه‌های ایجاد دلبستگی ایمن بین والدین و فرزندان را کشف کنید و با تأثیرات مثبت آن بر رشد کودک آشنا شوید، حتماً مقاله‌ی ایجاد دلبستگی ایمن در کودک را مطالعه کنید.
با ما همراه باشید تا در ادامه، با نقش پدر در جنبه‌های مختلف رشد و تربیت کودک آشنا شویم و از تأثیرات شگفت‌انگیز حضور او در زندگی کودک پرده برداریم.
به همان اندازه که نقش مادر در زندگی و تربیت کودکان مهم است، نقش پدر در تربیت کودک نیز دارای اهمیت بسیاری است.
متأسفانه پدران زیادی هستند که نمی‌خواهند درگیر امور تربیت فرزند شوند و فکر می‌کنند که این کار بر عهده‌ی مادر است.
در این راستا پدران فکر می‌کنند وظیفه‌ی آن‌ها، تأمین معاش و شرایط مادی فرزندان و همسرشان است.
تا جایی که این عدم ارتباط بین پدر و فرزند به جایی می‌رسد که کودک وضعیت روحی خوبی ندارد و به دلیل نداشتن ارتباط با پدر، از او می‌ترسد و یا خجالت می‌کشد.
اما خوشبختانه با کمک علم روانشناسی، پدران دریافته‌اند که نقش پدر در تربیت فرزند بسیار مهم است.
از این رو اخیراً پدران نیز در ایفای نقش خود به‌عنوان بخش مهمی از روند تربیت کودک تلاش می‌کنند.
در ادامه نقش پدر در تربیت فرزندان را از قبل تولد و تا پس از زایمان برایتان شرح خواهیم داد:
بارداری، یکی از مهم‌ترین و پراسترس‌ترین و در حین حال فوق‌العاده‌ترین دوران زندگی یک زن است.
اما نقش پدر در تربیت فرزندان در دوران بارداری چیست؟
دوران بارداری یک زن، فرصتی منحصربه‌فرد برای مرد است تا از مردانگی به سمت پدر بودن حرکت کند.
با این حال در این مسیر، ممکن است پدر با طیفی از احساسات مختلف روبه‌رو شود مانند تعجب، ناباوری، اضطراب، ترس، ناامنی و سایر احساسات مانند شادی، هیجان و غرور!
به همین دلیل شاید برای ایفای نقش پدری، کمی گیج و در ابهام باشند.
منتها باید بدانید که پدران نه‌تنها پس از تولد نوزاد بلکه در دوران بارداری نیز نقش مهمی دارند.
در حقیقت مشارکت پدر در دوران بارداری از مادر حمایت می‌کند و پیوند و حس کار گروهی را در هر دو نفر افزایش می‌یابد.
نقش فعال پدران در دوران بارداری بر سلامت نوزادان و رشد کامل آن‌ها تأثیرگذار است و از زایمان زودرس نیز جلوگیری می‌کند.
پدران می‌توانند در دوران بارداری مادر به نقش در موارد زیر بپردازند:
پدران در این دوران، باید به این درک برسند که به سمت نقش جدیدی به‌جز همسر بودن در حرکت هستند.
بنابراین باید بتوانند یک رابطه حمایتی (رابطه عاطفی، اجتماعی و غیره) برای سلامتی کودک خود ایجاد کنند.
در این راستا پدران، می‌توانید از مشاوره کمک بگیرند و یا در دوره‌های تربیت فرزند شرکت کنند.
مادران در دوران بارداری، بسیار آسیب‌پذیر هستند.
بنابراین پدران باید در این دوره، مسئولیت حفاظت از سلامت و رفاه فرزند و شریک زندگی خود را بر عهده بگیرند.
به این منظور حواستان باشد که همسرتان، کارهای سنگین انجام ندهد و حتماً معاینات دوره‌ای خود را تحت نظر پزشک متخصص بگذراند.
همچنین در این دوران باید به تغذیه‌ی مادر نیز توجه کافی شود تا مادر و جنین در سلامت باشند.
این دوران، بهترین زمان است که با کمک مادر به این فکر کنید که می‌خواهید فرزندتان چه ارزش‌هایی را دنبال کند.
بنابراین به مشورت و هم‌فکری با مادر بپردازید و ببینید برای اینکه الگوی خوبی باشید، باید چه کارهایی انجام دهید.
محل زندگی و خانه‌ی خود را به مکانی امن برای سلامت جسمی و روحی کودک تبدیل کنید.
در این مورد باید سعی کنید که فضای زندگی شما، محلی امن و دوست‌داشتنی برای نوزاد باشد.
سعی کنید در این دوران با لمس کردن شکم مادر و صحبت کردن با فرزند متولد نشده‌تان، با او همبستگی ایجاد کنید.
قرار دادن دست روی شکم مادر، دو پیامد مهم زیر را به دنبال دارد:
یکی از بهترین روش‌های کمک به سلامت عاطفی زنان باردار، این است که احساس کنند همسرشان، حقیقتاً نسبت به ایفای نقش پدر در تربیت فرزند متعهد است.
از طرفی ایجاد این همبستگی برای پدران نیز مفید است و به آن‌ها کمک می‌کند که احساس صمیمیت بیشتری با کودکان خود پس از تولد داشته باشند.
حضور پدر در زمان زایمان، نه‌تنها مزایای روانی و فیزیولوژیکی مثبتی برای نوزاد و مادر دارد بلکه تجربه‌ای فوق‌العاده را برای پدر نیز رقم میزند.
نقش پدر در زمان زایمان شامل موارد زیر است:
پدران باید در نزدیکیِ زمان زایمان برای راحتی بیشتر مادر، هر کاری که می‌توانند انجام دهند.
برای مثال می‌توانند کمر همسرشان را ماساژ دهند و به او اطمینان دهند که در زمان زایمان، کنار او خواهند بود. به طور کلی مهم است که مادر در این لحظات، محبت و حمایت لازم را دریافت کند.
در این دوران مادر باید آرامش کافی داشته باشد. بنابراین ایجاد شرایطی آرام برای زایمان، وظیفه‌ی شما است.
همچنین مادر نباید نگران فرآیند بستری شدن در بیمارستان و سایر تشریفات آن باشد.
به همین دلیل شما باید ابتدا دربارهی محل زایمان کودک با مادر مشورت کنید و باقی مراحل اداری و کاغذبازی‌ها را خودتان انجام دهید.
در زمان تولد کودک، افراد زیادی از بستگان و دوستان به دیدار مادر و نوزاد می‌آیند که باعث شلوغ شدن فضای اتاق و توجه نکردن مادر به وضعیت جسمی خودش می‌شود.
بنابراین پدر باید فضا را خلوت کند و از افرادی که حضورشان الزامی نیست، خواهش کند تا در زمان دیگری دوباره به دیدار مادر و کودک بیایند.
بدن زنان در جریان زایمان، یکسری علائم از خود نشان می‌دهد که حاکی از نزدیک شدن به زمان تولد نوزاد است.
شما می‌توانید با آگاهی از این علائم و دقت و توجه به آن‌ها به همسرتان نیز کمک کنید که درک بهتری از تغییرات بدنش داشته باشد.
مثلاً یکی از روش‌هایی که به درست قرار گرفتن کودک برای زایمان کمک می‌کند، راه رفتن است.
بنابراین شما می‌توانید با شروع شدن این علائم، به همسرتان در راه رفتن کمک کنید و تکیه‌گاه او باشید چرا که در روزهای پایانی بارداری، راه رفتن برای مادر دشوار می‌شود.
این را بدانید اگرچه این مادر است که نوزاد را 9 ماه حمل می‌کند اما شما نیز به‌عنوان پدر در به دنیا آمدن کودک نقش دارید و مهم هستید.
یکی از راه‌های نقش‌پذیری در این دوران، این است که ترس‌های خود را با مادر در میان بگذارید.
هرچند خود او نیز درگیر نگرانی‌های مختلفی است اما هرچه سعی کنید مسائل را با هم حل کنید، بهتر است و به تداوم رابطه‌تان نیز کمک می‌کند.
مثلاً اگر دربارهی اینکه چه روش زایمانی برای همسرتان بهتر است، نظری دارید با او در میان بگذارید.
اما این را باید بدانید که درنهایت حق انتخاب بهترین روش زایمان با مادر است ولی او حق دارد از احساسات شما نیز خبر داشته باشد.
حالا که متوجه نقش پدر در زمان زایمان شدید، نوبت آن است که در ادامه ببینم بعد از به دنیا آمدن نوزاد، نقش پدر در تربیت کودک چیست؟
مادر و نوزاد 9 ماه با یکدیگر پیوند داشته‌اند اما بعد از تولد، یک فصل جدید از مراقبت و دلبستگی برای کودک شروع می‌شود.
درست است که کودک به دلیل شیر خوردن، احتمالاً بیشتر در آغوش مادر قرار دارد اما زمان‌هایی که مادر خواب است یا کودک شیر نمی‌خورد، او را در آغوش بگیرید.
وقتی نوزاد را بغل کردید، او را خیلی آرام تکان دهید و حتماً سعی کنید پوستتان با پوست او در تماس باشد.
همچنین با کودک صحبت کنید، او را نوازش کنید، ببوسید، به چشمانش نگاه کنید.
از طرفی سعی کنید در کارهایی که مربوط به کودک است، مشارکت کنید مثل تعویض لباس، پوشک کردن، حمام کردن و غیره!
با انجام این فعالیت‌ها، می‌توانید نقش خود را به‌عنوان پدر پس از تولد کودک بهتر انجام دهید.
تحقیقات نشان می‌دهند والدینی که بلافاصله پس از تولد یا مدت کوتاهی بعد از آن با نوزاد ارتباط برقرار می‌کنند، رابطه‌ی صمیمی‌تری با فرزند خود خواهند داشت.
در حقیقت ایجاد پیوند با نوزادتان، آغاز مسیری است که تا آخر عمر ادامه خواهد داشت.
مارتین گرینبرگ در کتاب خود با نام “تولد یک پدر”، می‌گوید که:
«نه‌تنها نوزاد بخش بزرگی از زندگی پدر می‌شود بلکه پدر نیز احساس می‌کند که به یک‌باره بزرگ‌تر شده است و احساس قوی‌تر و پخته‌تر شدن می‌کند. در عین حال عزت‌نفس پدر نیز افزایش می‌یابد و بیشتر به هویت خود به‌عنوان یک پدر پی می‌برد.»
مشاهده می‌کنید که نقش پدر در تربیت فرزند، کمتر از مادر نیست.
بنابراین اگر می‌خواهید ارتباطی عمیق با کودک بعد از تولد ایجاد کنید، پیشنهاد‌هایی برای شما داریم:
توجه کنید که کودک پس از تولد با چشمانی باز به محیط واکنش نشان می‌دهد و می‌خواهد بلافاصله بفهمد که به چه کسی تعلق دارد.
پس حتماً در این زمان، در کنار مادر و کودک باشید تا پیوند مناسب بین شما و نوزاد رقم بخورد.
پس از زایمان و ورود کودک به دنیا و جمع خانواده، همچنان نقش شما به‌عنوان پدر و همسر ادامه می‌یابد که در ادامه ابتدا به نقش شما به‌عنوان همسر می‌پردازیم.
پس از زایمان به دلیل تغییرات هورمونی که در زنان اتفاق می‌افتد، همسر شما نیاز شدید به حمایت و مراقبت عاطفی دارد.
بنابراین نقش شما به‌عنوان پدر نوزاد و همسر، این است به مادر اطمینان دهید که زایمان به‌خوبی انجام شده است و کودک در سلامت کامل به سر می‌برد و از او بابت تلاش‌هایش در این 9 ماه تشکر کنید.
در ادامه نیز برای مراقبت جسمی و روحی از مادر، هر کاری که از دستتان برمی‌آید را دریغ نکنید.
یادتان باشد که مادر نیز در دوره حساسی به سر می‌برد و نیاز به نوازش، حرف‌های عاشقانه و حمایت بی‌دریغ دارد.
به طور مثال می‌توانید فعالیت‌های زیر را در راستای حمایت عاطفی و مراقبت جسمی در قبال مادر بلافاصله پس از زایمان انجام دهید:
خلاصه هر کاری که احساس می‌کنید به احساسات مادر کمک می‌کند را در این روزهای آغاز ورود کودک به دنیا انجام دهید تا همسرتان بتواند جسم و روح خود را بازیابی کند.
در ادامه نیز با در پیش گرفتن فعالیت‌هایی که در قسمت زیر خواهیم گفت به مادر کمک کنید دوران نقاهت را به‌خوبی پشت سر بگذارد:
چالش دیگری که مادران پس از زایمان با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند، اضافه‌وزن و تغییر فرم بدن است.
در این دوران شما باید به ایجاد احساسات خوب در مادر نسبت به خودش کمک کنید و به او بگویید که او در هر حالتی زیبا است.
در ادامه نیز می‌توانید مادر را تشویق کنید تا بعد از بهبودی به سمت فعالیت‌های ورزشی برود و حتی می‌توانید خودتان نیز در این راستا به‌خصوص قدم زدن با او همراه شوید.
به یاد داشته باشید وظایف و نقش پدر در تربیت کودک، همچنان ادامه دارد و فقط به این موارد خلاصه نمی‌شود.
در ادامه به بررسی این موضوع می‌پردازیم که پدر، چگونه می‌تواند اوقاتی مفید را با فرزندش بگذراند.
یکی دیگر از نکات مهمی که شاید پدران پرمشغله‌ی امروزی به آن کمتر توجه کنند، گذراندن وقت مفید با کودکان خود است.
بنابراین باید بدانید اگر می‌خواهید نقش خود را به‌عنوان پدر در تربیت کودک به‌درستی ایفا کنید، باید با او وقت مفید بگذرانید.
در ادامه به بررسی شرایطی می‌پردازیم که به شما کمک می‌کند تا بتوانید وقت مفید و ارزشمندی را با کودک خود سپری کنید:
اولین کاری که می‌توانید برای گذراندن وقت مفید با کودک انجام دهید، این است که مدام در حال کار کردن نباشید.
درست است که به دنیا آمدن فرزند همراه با افزایش هزینه‌ها خواهد بود اما کودک، بیشتر از مادیات به حضور شما نیاز دارد.
پس در صورت امکان سعی کنید که برخی از وظایف خود را در خانه انجام دهید و مدت‌زمان کمتری را سرکار بمانید.
یا اگر این امکان وجود دارد، کودک را با خود به محل کارتان ببرید تا هم کنار شما باشد و هم با محیط‌ها و فضای جدید آشنا شود.
سعی کنید در طی روز، حتماً زمانی را به کودک خود اختصاص دهید و به آن زمان نیز پایبند بمانید.
در این زمان با کودک بازی کنید، او را به پارک ببرید، در یک رویداد اجتماعی مانند جشن‌های محلی یا کنسرت شرکت کنید.
همچنین می‌توانید در روزهای برفی یا بارانی به انجام یکسری فعالیت‌های مخصوص به خودتان بپردازید.
سعی کنید کودک را در فعالیت‌هایی که انجام می‌دهید و ازنظر روحی و جسمی برای او ضرری ندارد، مشارکت دهید و یا فرزندتان را به تماشای کار خود دعوت کنید.
این فعالیت‌ها می‌تواند شامل انجام تعمیرات خانه مانند عوض کردن شیر آب، درست کردن حصار و غیره باشد و در این بین می‌توانید نکات ایمنی مهم دربارهی کار با ابزارها را نیز به او آموزش دهید.
از طرفی می‌توانید زمانی که کودک شما مشغول به بازی یا تماشای تلویزیون است به او ملحق شوید.
البته حواستان باشد که چهارچوب بازی کودک را به هم نزنید و در این باره نظرش را برای پیوستن به بازی جویا شوید.
همچنین می‌توانید بعضی از روزها که فرصت دارید، با کودک به آشپزی بپردازید و وظایف کوچکی را به او محول کنید.
برای ایجاد وقت ارزشمند با کودک خود، باید به علاقه‌مندی‌های او نیز توجه کنید.
از آنجایی که کودکان در حال رشد و تغییر هستند، خوب است هر چند وقت یک‌بار از آن‌ها بپرسید که به چه فعالیت‌ها و تفریحاتی علاقه دارند.
سپس از میان این علاقه‌مندی‌ها، گزینه‌هایی را که می‌توانید انجام دهید انتخاب کنید.
درنهایت نیز با کمک کودک و با توجه به برنامه زمانی خود، یک برنامه مشخص برای انجام این فعالیت‌ها تهیه کنید.
گفتنی است شما می‌توانید با توجه به شرایط خود، علاقه‌مندی‌های کودک و سایر موارد وابسته به خانواده و سبک زندگی‌تان به گذراندن وقت مفید با کودک بپردازید.
بنابراین زیاد به خودتان سخت نگیرید و اولویت را روی این بگذارید که زمان لازم را برای ایفای نقشتان به‌عنوان پدر فراهم کنید.
دربارهی اینکه آیا نقش پدر در تربیت فرزندان مهم‌تر است یا مادر؟ باید گفت هر دو!
بله هر دو والد در تربیت کودک، نقش حیاتی دارند. بنابراین باید این فکر قدیمی را که پدر، فقط وظیفه‌ی تأمین نیازهای مادی خانواده را بر عهده دارد و مادر باید به تربیت کودک بپردازد، از ذهنتان خارج کنید.
نقش پدر در تربیت کودک از قبل تولد آغاز می‌شود و تا مراحل مختلف زندگی ادامه دارد و تأثیرات عمیقی بر رشد جسمی، ذهنی و روانی، اجتماعی و تحصیلی کودک می‌گذارد.
مشارکت فعال پدران می‌تواند به بهبود و تقویت دلبستگی، افزایش اعتماد به‌نفس و مهارت‌های اجتماعی و شناختی کودک کمک کند.
بنابراین با توجه به تأثیرات مثبت و قابل‌توجهی که حضور و مشارکت پدر در تربیت کودک دارد، نقش پدر در تربیت فرزند خود غیر قابل انکار است.
اگر به‌عنوان یک پدر یا والد می‌خواهید که فرزندتان در جنبه‌های مختلف زندگی پیشرفت کند و رشد سالمی داشته باشد و بتواند از خود در موقعیت‌های مختلف محافظت کند، پیشنهاد می‌کنیم در دوره تربیت جنسی کودک زهرا قانع شرکت کنید.
زهرا قانع، روان درمانگر، روانشناس و مشاور کودک، دارای مدرک کارشناسی ارشد روانشناسی تربیتی از دانشگاه تهران.
زهرا قانع، روان درمانگر، روانشناس و مشاور کودک، دارای مدرک کارشناسی ارشد روانشناسی تربیتی از دانشگاه تهران.
دوره ی جامع فرزند پروری شاه کلید، آموزش لحظه به لحظه رفتار با کودک از بدو تولد تا ده سالگی را به شما آموزش می دهد. این دوره خصوصیات زیر را دارد:
